30-Foyda solig‘i to‘lovchilar. Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘ining ob’ekti.
Foyda solig‘i yuridik shaxslar (kompaniyalar, korporatsiyalar va boshqa tashkilotlar) tomonidan to'lanadigan asosiy soliqlardan biridir. Ushbu soliq korxonaning soliq davri davomida olingan sof foydasidan olinadi. Quyida foyda solig‘i to‘lovchilari va yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘ining ob’ekti haqida batafsil ma'lumot beramiz.
### 1. Foyda solig‘i to‘lovchilari
Foyda solig‘i to‘lovchilari quyidagi yuridik shaxslar hisoblanadi:
- Rezident yuridik shaxslar: O'z mamlakatida ro'yxatdan o'tgan va faoliyat yuritayotgan kompaniyalar va tashkilotlar.
- Norezident yuridik shaxslar: Mamlakatda doimiy vakolatxonaga ega bo'lgan yoki mamlakat hududida faoliyat yuritayotgan chet el kompaniyalari.
### 2. Foyda solig‘ining ob’ekti
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘ining ob’ekti kompaniyaning soliq davri davomida olingan sof foydasi hisoblanadi. Sof foyda quyidagi elementlardan iborat bo'lishi mumkin:
#### a. Daromadlar
Kompaniyaning soliq davri davomida olingan barcha daromadlari, jumladan:
- Savdo daromadlari: Tovar va xizmatlarni sotishdan olingan daromadlar.
- Ishlab chiqarish daromadlari: Ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotishdan olingan daromadlar.
- Investitsiya daromadlari: Dividendlar, foizlar, investitsiyalardan olingan boshqa daromadlar.
- Boshqa daromadlar: Mol-mulkni sotishdan olingan daromadlar, lizing va ijara daromadlari va boshqalar.
#### b. Xarajatlar
Sof foyda aniqlash uchun daromadlardan quyidagi xarajatlar chegirib tashlanadi:
- Ishlab chiqarish xarajatlari: Mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat ko'rsatish bilan bog'liq xarajatlar.
- Ma'muriy xarajatlar: Ofis xarajatlari, xodimlarning maosh va bonuslari.
- Foiz xarajatlari: Kreditlar va qarzlar bo'yicha to'langan foizlar.
- Amortizatsiya: Asosiy vositalarning amortizatsiya xarajatlari.
- Boshqa xarajatlar: Marketing, tadqiqot va rivojlantirish xarajatlari, xizmat safarlari va boshqalar.
### 3. Sof foydani hisoblash
Sof foyda quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
\[ \text{Sof foyda} = \text{Umumiy daromadlar} - \text{Umumiy xarajatlar} \]
Bu yerda:
- Umumiy daromadlar: Soliq davri davomida olingan barcha daromadlar yig'indisi.
- Umumiy xarajatlar: Soliq davri davomida amalga oshirilgan barcha xarajatlar yig'indisi.
### 4. Foyda solig‘i stavkasi
Foyda solig‘i stavkasi mamlakat soliq qonunchiligiga qarab farq qilishi mumkin. Ba'zi mamlakatlarda progressiv stavkalar qo'llaniladi, boshqalarida esa sobit stavka mavjud. Soliq stavkasi odatda sof foyda miqdoriga nisbatan belgilanadi.
### 5. Soliq imtiyozlari va chegirmalar
Yuridik shaxslar uchun mavjud bo'lgan soliq imtiyozlari va chegirmalar:
- Investitsiya imtiyozlari: Yangi texnologiyalarni joriy qilish yoki infratuzilmani rivojlantirish uchun beriladigan soliq chegirmalari.
- Eksport imtiyozlari: Eksport faoliyati bilan shug'ullanadigan kompaniyalarga beriladigan imtiyozlar.
- Ijtimoiy loyihalar: Ijtimoiy ahamiyatga ega loyihalarga investitsiya kiritgan kompaniyalarga beriladigan soliq yengilliklari.
### Xulosa
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i kompaniyaning sof foydasi asosida hisoblanadi va bu soliq kompaniya daromadlari bilan xarajatlar o'rtasidagi farqdan olinadi. Foyda solig‘i to'lovchilari orasida rezident va norezident yuridik shaxslar mavjud bo'lib, har bir mamlakatning soliq qonunchiligiga qarab turli stavkalar va imtiyozlar qo'llanilishi mumkin. Soliq hisobotlari va to'lovlari o'z vaqtida amalga oshirilishi kompaniyaning soliq majburiyatlarini bajarishida muhim ahamiyatga ega.
| 