Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

439
Bu orqali bevosita asosiy vositalarning eskirish darajasi, yaroqlilik 
darajasi, kirim va chiqimi ko‘rsatkichlariga baho beriladi. 
Asosiy vositalarning unumini o‘rganish asosida mahsulot ishlab 
chiqarishda ularning samaradorlik ko‘rsatkichlariga baho beriladi. 
Asosiy vositalarning samaradorlik ko‘rsatkichlarini omilli tahlili asosida 
mahsulot ishlab chiqarish hajmini yoki fondlar samarasini oshirish 
yuzasidan ichki imkoniyatlarning mavjudligi o‘rganiladi va tahlil 
yakunida korxonada asosiy fondlardan foydalanishga va ularning 
samaradorligini oshirish yuzasidan muhim iqtisodiy yo‘nalishlar belgi-
lanadi. Korxonaning asosiy vositalari, ularning holati, harakati va 
samarasiga iqtisodiy tashxis qo‘yiladi. 
Mamlakatimizdagi investitsiya muhitini yaxshilash va xorijiy 
sarmoyalarni jalb etish jarayonlariga bozor islohatlarini chuqurlashtirish, 
iqtisodiyotni erkinlashtirish va mulk huquqini himoya qilishni mustah-
kamlash chora-tadbirlari ta’siri yuqori bo‘lmoqda. Investitsiyalarning 
moliyalashtirish manbalari orasida korxonaning xususiy mablag‘lari 
hamda to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarning ulushi ortgan holda, 
davlat budjeti va bankning markazlashgan kreditlari hissasi keyingi 
yillarda qisqarib bormoqda. 
Ayniqsa, asosiy kapitalga investitsiyalar oqimining qayta taqsim-
lanishi bilan bog‘liq bo‘lgan sanoat va infratuzilma tarmoqlarining 
rivojlanishi iqtisodiy o‘sishga katta ta’sir ko‘rsatmoqda. Bu holat asosiy 
kapitalga investitsiyalarni iqtisodiyot tarmoqlari bo‘yicha tarkibining 
o‘zgarishiga olib kelmoqda.
Yurtboshimiz I.A.Karimov ta’kidlaganidek «Xorijiy investitsiya-
larni jalb etmay, ayniqsa yetakchi tarmoqlarda chet el sarmoyasi 
ishtirokini kengaytirmay turib, iqtisodiyotimizda tarkibiy o‘zgarishlarni 
amalga oshirish va modernizatsiyalash, korxonalarimizni zamonaviy 
texnika bilan qayta jihozlash hamda raqobatga bardoshli mahsulot ishlab 
chiqarishni yo‘lga qo‘yish mumkin emas».
1
Iqtisodiy islohotlarning hozirgi bosqichida xorijiy investitsiyalar, 
ayniqsa, to‘g‘ridan to‘g‘ri xususiy chet el investitsiyalari uchun qator 
imtiyozlar berilgan. Zero, bu borada Prezidentimiz shunday degan edi. 
«To‘g‘ridan to‘g‘ri kelayotgan sarmoyalar oqimi har bir kishi, umuman, 
jamiyat hayoti uchun suv va havodek zarur».
2
 
2005-yilning ikkinchi yarmidan boshlab, to‘g‘ridan to‘g‘ri xususiy 
1
Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz T.T: «O‘zbekiston». 2000, 
393-bet. 
2
Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. «Xalq so’zi» gazetasi, 2001-yil 7-fevral.

440
xorijiy investitsiyalar jalb qilinish hajmiga qarab, ularni safarbar etadi-
gan iqtisodiyot tarmoqlari korxonalari asosiy faoliyati bo‘yicha daromad 
(foyda) solig‘i, mulk solig‘i, ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish va 
hududlarni obodonlashtirish solig‘i, mikrofirma va kichik korxonalar 
uchun belgilangan yagona soliq to‘lashdan, shuningdek, Respublika yo‘l 
jamg‘armasiga majburiy ajratmalar to‘lashdan ozod etilgan.
Asosiy vositalarni tahlil etishda korxonaning asosiy vositalar bilan 
ta’minlanishi, asosiy vositalar harakati, texnik holati, ulardan unumli 
foydalanish ko‘rsatkichlari va ishga solinmagan imkoniyatlari aniq-
lanadi.
Asosiy vositalar tahlili bir necha yo‘nalishlarda olib boriladi va 
asosiy vositalarning tuzilishi, dinamikasi, ulardan hamda uzoq muddatli 
investitsiyalardan samarali foydalanish ko‘rsatkichlariga asoslangan 
holda tahlil natijalariga ko‘ra baho beriladi.

Download 2,53 Mb.