552
ta’minlaydi. Investitsiyalarga xos bo‘lgan muhim belgi - bu ularning
muayyan vaqt davomida joriy qiymatini saqlash maqsadlarida tanlangan
aktivlarda
band qilinishi, ularning kapitallashuvi va jamg‘arilishini
ko‘paytirish hisoblanadi. Harakatsiz kapitaldan investitsiyalar aniq va
noaniq bo‘lgan risklar, hisob-kitob, qabul
qilingan investitsiyaviy
qarorlar asosida muayyan aktivlarga bog‘lanishiga tayyorligi bilan
farqlanadi. Bu belgilar investitsiyalarni kapitaldan ajratib turadi.
Shuningdek, investitsiyalar kreditlardan ham farq qiladi. Kreditlash-
da kelishuv tashabbuskori odatda qarzdor hisoblanadi, investitsiyalashda
esa tashabbuskor investor hisoblanadi. Kreditga foiz ko‘rinishidagi
to‘lov xos bo‘lsa, investitsiyalarni dividend, foyda, foiz, daromad,
moddiy ne’mat,
ijtimoiy, ekologik va boshqa samaralar ko‘rinishidagi
natijalar kutadi. Mazkur belgilar bo‘yicha investitsiya va kredit bir-
biridan farqlanadi.
Investitsiyalar mazmuni ularning namoyon bo‘lish shakllari orqali,
maqsadi esa ularning asosiy funksiyasi - jamg‘arish bilan aniqlanadi.
Investitsiyalarning mazmuni aniq
va ishonchli manbalardan
mablag‘lar olish, ularni asosli holda safarbar etish, risklar darajasini
hisobga olgan holda kapital qiymatini saqlash va ko‘zlangan
samarani
olishdan iborat bo‘ladi. Ana shu belgilarga ko‘ra investitsiyalar boshqa
qo‘yilmalardan mazmunan farq qiladi. Bularning barchasi asosida
kapitalning harakatlanishi jarayoni yotadi. Kapitalning esa harakat qilish
jarayoniga jalb etilishi investitsmyalar mohiyatini aks ettiradi.
Demak, investitsiyalar aniq va noaniq, lekin
ehtimol risklar ostida
kapitalni muayyan jarayonlarga, muayyan vaqtga bog‘lash bo‘lib, uning
hozirgi qiymatini saqlash, kapitallashtirish va jamg‘arish maqsadiga
qaratiladi.
1.
Ushbu fikrni eng muhim shaklda qisqacha qilib quyidagicha ifo-
dalash mumkin – agar olinadigan daromadlarning
umumiy summasi
qilinadigan xarajatlarning umumiy summasidan ortiq bo‘ladigan bo‘lsa
investitsion qarorlarning bir necha muqobil variantlaridan eng yuqori
rentabelligini(samaradorligini) tanlash zarur. Albatta, shu qoidaga amal
qilib investitsion qarorlar qabul qilinayotgan
paytda yana quyidagi
jihatlarga ham e’tibor berish kerak. Qoplash muddatini, risk darajasini,
kutilayotgan inflyatsiya sur’atlarini va soliqqa
tortish istiqbollarini
hisobga olgan holda investitsiyalarning samaradorligini aniqlash, ya’ni
mablag‘lar sarfini bundan yaxshiroq yoki foydaliroq yo‘lini topish.
