Ko‘rsatkichlarni taqqoslama ko‘rinishga

Download 2,53 Mb. Pdf ko'rish
bet	35/436
Sana	05.01.2024
Hajmi	2,53 Mb.
	#130885

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 436

Bog'liq
Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

2.5. Ko‘rsatkichlarni taqqoslama ko‘rinishga
keltirish usullari
Tahlilda rioya qilish muhim shartlardan biri – ko‘rsatkichlarning
taqqoslanuvchanligini ta’minlashdir, sifat jihatidan esa bir xil kattalik-
larni qiyoslash mumkin.
Ko‘rsatkichlarning taqqoslanuvchan emasligi turli sabablarga
ko‘ra kelib chiqishi mumkin: turli narxlar mavjudligi, faoliyati hajmi;
struktura o‘zgarishlar; mahsulotlar sifati bir xil emasligi; taqqoslanayot-
gan ko‘rsatkichlar uchun tanlangan vaqt kesimi har xilligi; faoliyatning
bir xil bo‘lmagan boshlang‘ich sharoiti (texnik, tabiiy, iqlim va b.);
ko‘rsatkichlarni hisoblashning usullari turlichaligi; korxonaning hisob
siyosatining o‘zgarishi. O‘rganilayotgan ko‘rsatkichlar taqqoslanuv-
chanligini ta’minlash uchun yuqorida sanalgan omillar bo‘yicha ularning
yagona bazaga olib kelish zarur.
Birinchi navbatda barcha qiymat ko‘rsatkichlarning kattaligiga
ta’sir ko‘rsatuvchi (ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlar qiymati,
tushum, tannarx, foyda, material xarajatlari hajmi, zaxiralar, asosiy
vositalar) inflatsiya bilan aloqadorlikda narx o‘sishini e’tiborga olmoq
zarur. Ushbu omilning ta’sirini xolislantirish uchun, taqqoslanayotgan
ko‘rsatkichlar bir xil narxda ifodalanadi.
Misol uchun, yalpi mahsulotlar chiqarish taqqoslanuvchanligini
ta’minlash uchun uning hisobot va bazis davrlardagi fizik hajmi va bazis
davr narxlarida ifodalanadi:
1 0
0 0
YaM
q p
I
q p
=
å
å

68
bu yerda: q
x
va q
0
– i- ko‘rinishdagi mahsulotlarning mos
ravishda hisobot va bazis davrlardagi ishlab chiqarishning miqdor hajmi;
r
0
– i- ko‘rinishdagi mahsulotlarning bazis davrdagi narxi.
Misol uchun (11-jadval) haqiqatdagi yalpi mahsulotlar chiqarish-
ning o‘sishi quyidagiga teng:
1060 970
100 9,3 %
970
YaM
-
D
=
´
=
Agar u turli qiymatli baholashni e’tiborga olmay aniqlansa, u
holda o‘sishning orttirma ko‘rsatkichini olamiz:
1154 970
100 19%
970
YaM
-
D
=
´
=
11-jadval

Download 2,53 Mb.

1 ... 31 32 33 34 35 36 37 38 ... 436

Download 2,53 Mb.

Pdf ko'rish