Muhammad al-xorazimiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali kompyuter injeneringi yo

Protsessor arxitekturasi.

Tizimni boshqarish vazifasi xotira va kiritish-chiqarish tizimi bilan xotira kanali va kiritish-chiqarish kanali orqali ulangan Markaziy Protsessorga yuklanadi. Markaziy Protsessor xotira ichidan muayyan dasturni shakllantiruvchi komandalarni solishtirib chiqarib, ularning kodini ochadi. Komandalar kodi ochilishining natijasiga muvofiq Markaziy protsessor xotira va kiritish portlaridan ma’lumotlarni tanlab olib, ularga ishlov beradi va xotiraga yoki chiqarish portlariga qaytarib yuboradi. Shu bilan birga ma’lumotlarni Markaziy protsessor ishtirokisiz ham xotiradan tashqi qurilmalarga va aks yo’nalishda kiritish-chiqarish imkoniyati mavjud. Bunday mexanizm xotiraga to’g’ridan-to’g’ri kirish deb ataladi. Markaziy Protsessor tizimining har bir tarkibiy qismi etarlicha murakkab ichki tuzilishga ega.Foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraganda Markaziy Protsessor tanlash fursatida mikroprotsessor imkoniyatlarining ma’lum darajada umumlashtirilgan kompleks tavsiflariga ega bo’lish maqsadga muvofiqdir. Ishlab chiqaruvchi mutaxassis MPning faqat dasturlarda ochiq aks etadigan hamda tizim ishining chizmalari va dasturlarini tayyorlash mobaynida inobatga olinishi lozim bo’lgan komponentlarini anglab olib, o’zi uchun tushuncha hosil qilib olishga ehtiyoj sezadi xolos. Bunday tavsiflar mikroprotsessor arxitekturasi tushunchasi orqali belgilanadi.

Protsessor arxitekturasi – foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraladigan mantiqiy tuzilish bo’lib, Protsessor tizimini tuzish uchun zarur bo’ladigan funktsiyalarning apparatlar va dasturlar vosita amalga oshirilishiga ko’ra protsessorda joriy etiladigan imkoniyatlarni belgilab beradi.
Protsessor arxitekturasi tushunchasi quyidagilarni aks ettiradi:

• Protsessor tuzilishini, ya’ni protsessorni tashkil etadigan tarkibiy qismlar komponentlarining majmui va ular orasidagi aloqalarni (foydalanuvchi uchun protsessorning registrli modeli bilan cheklanish kifoyadir);

  
  

• Ma’lumotlarning taqdim etilish usullari va ularning formatlarini;

  
  

• Tuzilishning dasturiy jihatdan foydalanuvchi uchun tushunarli bo’lgan barcha elementlariga murojaat qilish usullarini (registrlarga, doimiy va tezkor xotiralar uyalariga, tashqi qurilmalarga ma’lum manzil bo’yicha murojaat qilish);

  
  

• Protsessor tomonidan bajariladigan operatsiyalar to’plamini;

  
  

• Tashqi signallarga bildiriladigan munosabatlarni

  
  

Protsessor tizimining xotira bo’shlig’ini shakllantirish usuliga ko’ra Protsessor arxitekturalari ikkita asosiy turga bo’linadi.

• Von Neyman arxitekturasi;

  
  

• Garvard arxitekturasi;

  
  

Dasturlar va ma’lumotlarni saqlash uchun bitta xotira bo’shlig’i qo’llanilgan tuzilish Fon Neyman arxitekturasi deb ataladi (dasturlarni ma’lumotlar formatiga muvofiq keladigan formatda kodlash taklifini kiritgan matematik nomi berilgan. Bunda, dasturlar ham, ma’lumotlar ham yagona bo’shliqda saqlanib, xotira uyasidagi axborot turiga ishora qiluvchi biror-bir alomat bo’lmaydi. Bunday arxitekturaning afzalliklari jumlasiga mikroprotsessorning ichki tuzilishi nisbatan soddaligi va boshqaruvchi signallar sonining kamligi kiradi.

1.4-rasm Von Neyman arxitekturasini asl ko’rinishi