|
Bank likvidligining funksional mohiyatlari
|
| bet | 14/17 | | Sana | 31.05.2022 | | Hajmi | 360.07 Kb. | | #22496 |
Bog'liq LOYIHA URINBAEV XURSHID xudo xoxlasa tushadi99%, 3-labarotoriya ishi Saralash usul va algoritmlarini tadqiq qilis, cmd buyruqlari, Incremental model nima, 1matematik, word sAM 1 savol, Документ Microsoft Word (4), Ma\'ruzalar (2), ЛАБОРАТОРНАЯ РАБОТА N1, Dasturlash 2, Ariza, Qalandarova Gulshoda, 1648631455, 1650692784, 1651669892 (2)7. Bank likvidligining funksional mohiyatlari
1. Bank likvidligi o‘zlarining hisob va joriy raqamlaridan to‘lovlarni amalga oshiruvchi va kredit olish uchun murojaat qilgan mijozlarning, shuningdek, depozitlardan o‘z mablag‘larini tasarruf qilayotgan omonatchilarning pulga bo‘lgan talabini qondirishga qaratilgan.
2. Bank likvidligi bankning obro‘si bilan o‘zaro bog‘liq bo‘ladi, ya’ni bankda likvidlik bo‘yicha muammolar bo‘lmasa, u holda, kredit tashkilotining moliyaviy nobarqarorlik xataridan uzoqda yuruvchi mijoz uchun shu bank jozibali hisoblanadi.
3. Bank likvidligi zararli va foydasiz bo‘lgan operatsiyalarning bajarilishini oldini olish maqsadida aktivlarni noo‘rin sotmaslik imkoniyatini beradi.Tijorat banklari likvidlik ko‘rsatkichlari tavsifiHar bir bank nazorat qiluvchi organning tavsiyalari va konkret bankning likvidligiga ta’sir qiluvchi spetsifik omillarni hisobga olishdan kelib chiqib, likvidlik ko‘rsatkichlar tarkibini o‘zi belgilab oladi.
Ikki pog‘onali bank tizimi tashkil qilinishi bilan tijorat banklari likvidligini baholash mexanizmi shakllantirildi. Bank tizimiga bo‘lgan ishonchni oshirish maqsadida yangi tashkil qilinayotgan banklar likvidligi davlat tomonidan tartibga solinishi muhimligi belgilab olindi. 1989-yilda sobiq Ittifoq Davlat banki tomonidan ijro qilinishi majburiy bo‘lgan tijorat va kooperativ banklar uchun bir qator me’yoriy ko‘rsatkichlar o‘rnatib berildi. Bu ko‘rsatkichlar guruhini quydagilar tashkil qilar edi: bank majburiyatlarini cheklash (K1); fuqarolar omonatlarini cheklash (K2); bank balansining joriy likvidligi (K4); bank balansining o‘rta muddatli likvidligi (K5); bir qarzdorga bo‘lgan xatarning maksimal miqdori (K3).
Bank majburiyatlarini cheklash K1 ko‘rsatkichi bank ning barcha majburiyalarining yig‘indisi va uning o‘z mablag‘lari o‘rtasidagi bog‘liqlikni bildiradi. Mazkur bog‘lanish bank o‘z majburiyatlarini cheksiz oshirib borishi mumkin emasligini, ya’ni mablag‘larni jalb qilishda bank doimiy ravishda mazkurmajburiyatlarning bajarilishiga kafolat beruvchi o‘z mablag‘lariga asoslanishi lozimligini anglatadi. K1 ko‘rsatkichi qiymati bank majburiyatlari umumiy yig‘indisining uning o‘z mablag‘lari hajmiga nisbati bilan aniqlanadi. Bank majburiyatlari tarkibiga bank, tashkilotlar va muassasalar hisob-kitob va joriy hisob raqamlari, yuridik shaxslarning omonat va depozitlari, aholi omonatlari, boshqa banklardan olingan qarzlar, kafolat va kafilliklarning 50 % miqdori kiritilar edi. K5 ko‘rsatkichi muddati bir yildan ortiq bo‘lgan aktivlarning shu muddatli majburiyatlarga nisbati orqali aniqlangan. Sobiq Ittifoq Davlat Banki aktiv va passivlarning bu tarkiblari bo‘yicha to‘liq mutanosiblikka rioya qilishni, ya’ni banklarning K5 ko‘rsatkichi miqdori birdan oshib ketmasligini talab qilgan.
Bankning likvidligiga qo‘yiladigan talablar:
1. Joriy likvidlik (K1) Bank joriy aktivlarining joriy majburiyatlariga nisbati K1 koeffitsiyentining miqdori 30 %dan kam bo‘lmasligi kerak.O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining majburiy tartibda nazorat qilish pozitsiyasidan qaralganda K1 ko‘rsatkichining minimal qiymatini ushlab turish bu omonatchilar manfaatini bevosita davlat tomonidan himoyalash shakli hisoblanadi.
2. Lahzali likvidlik (K2) koeffitsiyenti bankning yuqori likvidli aktivlar yig‘indisining, bankning talab qilib olinguncha hisob raqamlari bo‘yicha majburiyatlar yig‘indisiga nisbati orqali aniqlanadi:
K2=(L2/Mt2)*100% (2).1
Bu yerda, L – yuqori likvidli aktivlar (O‘zbekiston Res-publikasi Markaziy banki metodikasi orqali aniqlanadi);
Mt2 – talab qilib olinguncha bo‘lgan majburiyatlar.
Mazkur majburiyatlarning asosiy summasi Markaziy bank metodikasi orqali aniqlanadi va bunga bank tomonidan chiqarilgan talab qilib olinguncha veksellar ham kiritiladi. K2 koeffitsiyentining miqdori 20 %dan kam bo‘lmasligi kerak.Iqtisodiy mohiyati jihatidan mazkur ko‘rsatkich bank-ning joriy daqiqalarda omonatchilar oldidagi majburiyatlarini bajarish qobiliyatini bildiradi. Bu ko‘rsatkich O‘zbekiston Respublikasi bank amaliyotida birinchi bor tatbiq qilinmoqda, shuning uchun uni joriy qilish bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda.
3. Uzoq muddatli likvidlik (K3) koeffitsiyenti bank tomonidan bir yildan ortiq muddatga berilgan kreditlar yig‘indisining bank kaptaliga, shuningdek, bankning bir yildan ortiq muddatga olgan kreditlari va shu muddatli boshqa qarz majburiyatlariga nisbati orqali aniqlanadi:
K3=(Kyo/(K+Myo))*100 % (3);*
bu yerda, Kyo – milliy va xorij valutasida bir yildan ortiq muddatga berilgan kreditlar, shuningdek, bir yildan ortiq muddatga bank tomonidan berilgan kafillik va kafolatlar-ning 50 %; Myo – bankning bir yildan ortiq muddatga olgan kredit-
lari va shu muddatli boshqa qarz majburiyatlari;
K – bank kapitali. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankning 2000-yil 26-apreldagi 420-sonli «Tijorat banklari kapitalining yetarliligiga qo‘yilgan talablar to‘g‘risida»gi tartibiga muvofiq majburiy bo‘lgan ko‘pgina iqtisodiy ko‘rsatkichlarni hisoblashda foydalaniladi.
Ustav fondi balansning passiv qismida bo‘lib, bank tomo-nidan qarz majburiyatlari bajarilishini kafolatlaydi va uning likvidligini va barqaror faoliyat yuritishini ta’minlaydi.K3 ko‘rsatkichining maksimal qimati 120 % miqdorida belgilangan.K3 koeffitsiyentning iqtisodiy mohiyati K1 va K2 ko‘rsatkichlarnikiga o‘xshash bo‘lib, bank faoliyatini uni likvidlik bilan ta’minlashi yuzasidan tartibga solib turadi.
4. Likvidli aktivlarning jami aktivlarga nisbati (K4) koeffitsiyenti quydagicha hisoblanadi:
K4=(LA/A)*100% (4);
bu yerda, A – bank balansining barcha aktivlari yig‘indisi, Markaziy bank metodikasi asosida aniqlanadi.K4 ko‘rsatkichining minimal qiymati 20 % miqdorida
belgilanadi.Iqtisodiy mohiyati jihatidan mazkur ko‘rsatkich bankning aktiv operatsiyalari bo‘yicha daromadlilik yuqori va likvidlik kerakli darajada bo‘lishi uchun aktivlar tarkibini iqtisodiy muvofiq bo‘lgan qanday proporsiyalarda ushlab turish lozimligini bildiradi. K4 ko‘rsatkichi 20 foizdan kam bo‘lishi, likvidlik boshqarilishi yaxshi yo‘lga qo‘-yilmaganligi va o‘z faoliyatini samarali amalga oshirmayotganligidan darak beruvchi bankning aktiv operatsiyalaridan daromad olishda yo‘qotishlarga yo‘l qo‘yilishini bildiradi.
Bank likvidligi - kredit tashkilotining moliyaviy majburiyatlarini to'la va o'z vaqtida bajarish qobiliyati."Tashkilotning likvidliligi" atamasi boshqasidan ajratilishi kerak moliyaviy termin - "likvidlik", bu tez yoki boshqa aktivni naqd pulga o'tkazish uchun eng kam va eng kam yo'qotishlarni anglatadi. Likvidlik moliyaviy tashkilot Mavjud aktivlarning pul majburiyatlariga nisbati bilan belgilanadi. Shu bilan birga, ikkita nuqtani hisobga olish kerak.
Birinchidan, aktivlar nafaqat naqd pul bo'lishi, balki moliyaviy nuqtai nazardan likvidlik xususiyatiga ega bo'lgan boshqa qiymatlar ham bo'lishi mumkin.
Ikkinchidan, tashkilotning likvidligi vaqt bilan chambarchas bog'liq tushuncha hisoblanadi. Bankning joriy joriy likvidligi - aktivlarning nisbati va darhol bo'lajak to'lovlar. U boshqa vaqt uchun mo'ljallangan bo'lishi mumkin. Masalan, oylik likvidlik - bu oy davomida to'lovlarning o'zaro bog'liqligidir.
Bankning likvidligi kontseptsiyasi rentabellik tushunchasiga qarshi. Haddan tashqari yuqori likvidlik operatsiyalarning rentabelligini pasaytiradi. Agar zaxiralar katta bo'lsa, unda investitsiyalar uchun kamroq pul sarflanadi. Juda: kredit tashkilotini yaratish paytida uning barcha jamg'armalari Markaziy bankdagi CSKE-da. Likvidlik 100% ga etadi va hosil nolga teng, chunki investitsiya hali amalga oshirilmagan.
Bank likvidligi - aktivlarning pulda osonlikcha sotilishi mumkin. Suyuqlik bozor narxida tezda sotilishi mumkin bo'lgan aktiv hisoblanadi. Moliyaviy tashkilotning likvidligi mavjud aktivlarning pul majburiyatlariga nisbati hisoblanadi. Va Bankning likvidligi o'z majburiyatlarini o'z vaqtida bajarish qobiliyatini ko'rsatadi. Bankda likvidlilik kamomadiga nochorligi mantiqiy emas va ortiqcha likvidlik daromadlilikni ("qo'shimcha" pul mablag'larini jalb qilish, bankka daromad olishga majbur bo'ladi, shuning uchun banklar ulardan xalos bo'lishga harakat qilmoqdalar, shuning uchun banklar ulardan xalos bo'lishga harakat qilmoqdalar, shuning uchun banklar ulardan xalos bo'lishga harakat qilmoqdalar, shuning uchun banklar ulardan xalos bo'lishga harakat qilmoqdalar, shuning uchun banklar ulardan xalos bo'lishga harakat qilishadi shu jumladan banklararo kreditlar bozori orqali). Shunday qilib, bankning likvidligi va to'lov qobiliyati bir-biri bilan chambarchas bog'liqdir.
Bank o'z faoliyatini rivojlantirayotganda, sarmoyadorlar pul va kreditlar chiqaradi. Shu bilan birga, hosil ortib bormoqda va likvidlik pasayadi.
Shu bilan birga, istalgan vaqtda amaldagi omonatchilar o'z mablag'larini qaytarishni talab qilishlari mumkin. Shunday qilib, haddan tashqari kam likvidlik moliya institutining qulashi xavfi bilan bog'liq. Bu sodir bo'lmaydi, tartibga soluvchilar likvidlik standartlarini joriy etmoqda.
Bank ishida likvidlik xavfi tushunchasi.
Adabiyotda likvidlik xavfining turli xil ta'riflari mavjud. Bir tomondan, likvidlik xavfi bank o'z majburiyatlarini o'z vaqtida qabul qilib bo'lmaydigan yo'qotishlarga olib kela olmasligi tufayli yuzaga keladi, boshqa tomondan, likvidlik tavakkalchiligi moliyaviy aktivlarni tezda to'lov qobiliyatli mablag'larga zarar etkazmasdan aylantirish imkonsizligi bilan bog'liq. . Likvidlikni boshqarish xavfi mavjud narx (xavf aktivlarni sotish mumkin bo'lgan narx va majburiyatlarni oshirish mumkin bo'lgan foiz stavkasi bilan bog'liq) va miqdoriy komponentlar (xavf sotilishi mumkin bo'lgan aktivlarning bankdagi joylashuvi va bozorda mablag'larni istalgan narxda sotib olish imkoniyati bilan bog'liq).
Likvidlik xavfi ko'p hollarda zamonaviy banklar uchun boshqa ikkita xavf orqali namoyon bo'ladi, ya'ni. foiz stavkasi va valyuta kursi xavfi. Tijorat banklari, shuningdek, bozor iqtisodiyoti sharoitida faoliyat yurituvchi har qanday xo’jalik yurituvchi sub’ektlar o’z faoliyatini amalga oshirishda maksimal foyda olishga qaratilgan. ammo shuni yodda tutish kerakki, bank tomonidan amalga oshiriladigan deyarli har qanday operatsiya zarar ko'rish xavfi bilan birga keladi.
Bank faoliyatida risklarni nazorat qilish juda muhimdir. Bank faoliyatidagi har qanday boshqaruv qarori xavfli va oldindan aytish qiyin, chunki moliya sektori nafaqat turli xil ijtimoiy-iqtisodiy omillarga, balki siyosiy omillarga ham juda sezgir.
Tijorat bankining samarali ishlashi tavakkalchilik va mukofotning to'g'ri tanlangan nisbatiga bog'liq. bank operatsiyalarini rejalashtirayotganda, maqsadga erishish va bank vazifalarini bajarish uchun zarur bo'lgan resurslarni jalb qilish, likvidlik va to'lov qobiliyatini saqlab qolish uchun har bir faol operatsiya va operatsiyaning rentabelligi va iqtisodiy samaradorligini aniqlash kerak. Likvidlik riskini o'lchashning eng keng tarqalgan vositalari - bu aktivlar va passivlarning muddatli tuzilishi, shuningdek, yuqori likvidli aktivlar hajmining etarliligini tavsiflovchi turli ko'rsatkichlar: tezkor, joriy, qisqa muddatli likvidlik koeffitsientlari. Tijorat bankining likvidligini nazorat qilish maqsadida quyidagi likvidlik koeffitsientlari belgilanadi9:
1) tezkor likvidlik - 20%;
2) joriy likvidlik - 70%;
3) qisqa muddatli likvidlik - 1;
4) likvid va jami aktivlarning minimal nisbati 20%
Keling, ularning har birini batafsil ko'rib chiqaylik:
1) tezkor likvidlik talab bo'yicha aktivlar miqdori va talab bo'yicha va muddati o'tgan majburiyatlar nisbatini tavsiflaydi. formula bilan aniqlanadi:
ov * 100% / ov + op? 20%, qaerda
av - talab bo'yicha aktivlar;
ov - talab majburiyatlari;
op - muddati o'tgan majburiyatlar.
Tezkor likvidlik koeffitsienti bankning bir ish kuni ichida likvidligini yo'qotish xavfini cheklaydi.
2) joriy likvidlik 30 kungacha qolgan to'lov muddatiga ega bo'lgan aktivlar, shu jumladan talab (joriy aktivlar) va muddati 30 kungacha qolgan majburiyatlar, shu jumladan talab va muddati o'tgan (joriy majburiyatlar) miqdorining nisbatini tavsiflaydi.formula bilan aniqlanadi:
(av + azo) * 100% / ov + ozo + op? 70%, qayerda
av - talab bo'yicha aktivlar; azo - 30 kungacha qolgan to'lov muddatiga ega aktivlar;
ozo - 30 kungacha qolgan to'lov muddati bilan majburiyatlar;
op - muddati o'tgan majburiyatlar.
ushbu koeffitsientni hisoblash banklarning balansida zarur likvidlik darajasini saqlab turish uchun ularning faol va passiv operatsiyalarini tartibga solish imkonini beradi.
3) qisqa muddatli likvidlik muddati 1 yilgacha bo'lgan aktivlar (haqiqiy likvidlik) va 1 yilgacha bo'lgan majburiyatlar (zarur likvidlik) nisbatini tavsiflaydi. formula bilan aniqlanadi:
al * wa / ov * vo + op + h * 0,8? 1, qayerda
al - likvid aktivlar;
ba - sotish paytida aktiv qiymatining yo'qolishi xavfining og'irligi;
ov - talab majburiyatlari;
IN
|
| |
