Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti mustaqil ish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MAVZU: MASSIVLAR. BIR O’LCHOVLI. IKKI O`LCHOVLI. KO’P O’LCHOVLI MASSIVLAR.

Reja:

1.Massiv tushunchasi.

• Biz bu bobni massiv ma’lumotlar turini tanishtirishdan boshlaymiz. Massivlar bir necha qiymatlarni yigʻish uchun C++ da asosiy mexanizm hisoblanadi.
• 32, 54, 67.5, 29, 34.5, 80, 115, 44.5, 100, 65 eng kattasi 115. Bu qiymatlarni barchasini ko‘rmasdan turib, siz qaysi birini eng katta qiymat deb belgilash kerakligini bilmaysiz. Oxir oqibat, oxirgi qiymat eng kattasi bo‘lishi mumkin. Shuning uchun, dastur chop etishdan oldin birinchi navbatda barcha qiymatlarni saqlab olishi kerak. Har qaysi qiymatni alohida o‘zgaruvchida oddiygina saqlasangiz bo‘lmasmidi? Bilsangiz, o‘nta o‘zgaruvchini ya’ni qiymat 1 (value1), qiymat 2 (value2), qiymat 3 (value3), …, qiymat 10 (value10 )larni o‘nta o‘zgaruvchida saqlovchi o‘nta kirituvchi mavjud. Biroq, bunday o‘zgaruvchilarning ketma - ketligi foydalanish uchun noqulay. Siz, har qaysi o‘zgaruvchi uchun oddiy kodni o‘n marotaba yozishingizga to‘gʻri keladi. Bu muammoni hal etish uchun massivdan foydalaning: qiymatlar ketma - ketligini saqlovchi struktura (tuzilma). Xotirada ketma-ket (regulyar) joylashgan bir xil turdagi qiymatlarga massiv deyiladi.

2.Massiv turlari

• Massivlarni 3 ta turi bor bular: bir o`lchovli massivlar, 2 o`lchovli massivlar va ko`p o`lchovli massivlar.
• Massivlarni e`lon qilish. Massivni e`lon qilishdan oldin uning tipi , keyin massiv e`lon qilinayotgan o`zgaruvchi va to`rtburchak qavs ichida uning o`lchami kiritiladi.
• Bir o`lchovli massivni vectorga, 2 o`lchovli bo`lgan massivni jadvalga ,3 o`lvchovli massivni kubikrubikga o`xshatishimiz mumkin. 4 o`lchovli massiv mavjut emas. Chunki biz 3 o`lchovli hayotda yashimiz. Lekin uni tasavvur qilishimiz mumkin. Ya`ni 3 o`lchovli hayotga vaqtni ham qo`shamiz. Shunda 4 chi o`lcham ham yuzaga keladi.

3.Bir o`lchovli massivlar

• Bir o`lchovli massivlar – dasturchilar bu massivni vector deb ham atashadi.
• Bir o`lchovli massivga uning indeksi(joylashgan tartib raqami) bo`yicha murojat qilib chaqiriladi.
• Bir o`lchovli massivlarning indeksi(tartib raqami) 0 dan boshlanadi.
• Bir o`lchovli massivni e`lon qilish mana bunday amalga oshiriladi :

<tur> <o`zgaruvchi nomi> [uzunligi] = {boshlang`ich qiymatlar}.

4.Ikki o`lchovli massivlar

• Ikki o`lchovli massivlar jadval ko`rinishida bo`ladi.
• Ikki o`lchovli massivlar ustun va satrlardan iborat bo`ladi.
• Ikki o`lchovli massivga birinchi uning nechinchi ustundaligi keyin esa nechinchi satrdaligiga qarab murojat qilinadi.
• Ikki o`lchovli massivni e`lon qilish mana bunday amalga oshiriladi:

<tur> <o`zgaruvchi> [ustun] [qator]

{

{},

{}

};

• Nechta ustun bo`lsa ana shuncha {} qavs yoziladi va ularning ichiga qatordagi elementlar kiritiladi.

5.Ko`p o`lchovli massivlar

• Ko`p o`lchovli massivlar 2 o`lchovli va undan yuqori bo`lgan massivlar kiradi.
• Shuningdek, barcha elementlarni individual qiymatlar bilan ishga tushirishingiz mumkin. Shunday qilib, raqamlar massivi uchta elementdan (qatorlardan) iborat bo'lib, ularning har biri ikkita element (ustun) massivni ifodalaydi. Shuning uchun biz bunday massivni ishga tushirishimiz mumkin, masalan, quyidagicha:
• int num[3][2]
• {
• {1, 2}, // birinchi qator uning joylashishi
• {4, 5}, // ikkinchi qator
• {7, 8} // uchinchi qator
• } ;

Topshiriq. int S[n][n]; S matritsaning elementlarini markaz atrofida 90° ga soat millariga teskari yo‘nalishda burish bilan qayta aniqlansin). Quyidagi masalaning yechimi.

6.Xulosa

Xulosa qilib aytganda, C++ dasturlash tili va unda ob`ektlar va sinflar bilan ishlash xaqida umumiy ma`lumotga ega bo`ldim. Men C++ dasturi strukturasi xaqida, algoritm va dastur tushunchasi, ma`lumot kiritish va chiqarish opertaorlari xamda dasturda massivlar va satr bilan ishlash xaqida bilim va kunikmalarga ega bo`ldim.

7.Foydalanilgan adabiyotlar

• 1. https://uzbekdevs.uz/darsliklar/cpp/cpp-da-massiv .
• 2. https://metanit.com/cpp/tutorial/2.15.php .
• 3.Xaldjigatov A.A., Madraximov SH.F., Adambayev U.E., Eshonboyev E.A., Informatika va programmalash. T.:O`zMU, 2005, -148.
• 4. https://www.w3schools.com/cpp/cpp_intro.asp .