O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOShKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Elektron hukumat Fanidan
Mustaqil Ish
Bajardi: Mangitov Muhammad
Tekshirdi: Yuldashov Rahman
Toshkent-2024
RAQAMLI TEXNOLOGIYALARDA BUYUMLAR INTERNETI (IoT)
NING O’RNI.
Reja;
IoT nima?
Buyumlar internetining qo’llanilish sohalari.
IoT ishlash tizimi.
Kirish
Buyumlar Interneti (IoT) sensorlar, ishlov berish qobiliyati, dasturiy ta'minot va boshqa texnologiyalarga ega jismoniy obyektlarni (yoki bunday obyektlar guruhlarini) Internet yoki boshqa aloqa tarmoqlari orqali boshqa qurilmalar va tizimlar bilan bog'laydigan va ma'lumotlarni almashinadigan boshqa texnologiyalarni tavsiflaydi. Buyumlar interneti noananaviy nom sifatida qabul qilingan, chunki qurilmalar umumiy internetga ulanishi shart emas, ular faqat tarmoqqa ulangan bo'lishi va alohida manzilga ega bo'lishi kerak.
Kalit so’zlar: Buyumlar internet(IoT), sun’iy intellekt (AI), mashinali o’qitish, sensorlar, aqlli qurilmalar.
IoT - bu Internet jihozlari deb ataladigan maxsus qurilmalar tarmog‘i bo‘lib, Internet yoki boshqa tarmoqlarda real ma’lumotlarni to‘plash va almashish uchun ishlatiladi. Amaldagi ushbu texnologiyaga misollar quyidagilarni o‘z ichiga oladi.
IoT qurilmalari IoT qurilmalari tarmoqqa simsiz ulanadigan va ma'lumotlarni uzatish qobiliyatiga ega bo‘lgan nostandart hisoblash qurilmalari, masalan, internet jihozlaridagi (IoT) ko‘plab qurilmalardir.
IoT Internetga ulanishni ish stoli kompyuterlar, noutbuklar, smartfonlar va planshetlar kabi standart qurilmalardan tashqari, an’anaviy yoki internetga ulanmagan jismoniy qurilmalar va kundalik obyektlarning istalgan diapazoniga kengaytirishni o‘z ichiga oladi. Texnologiya bilan o‘rnatilgan ushbu qurilmalar internet orqali muloqot qilishi va o‘zaro ta’sir qilishi mumkin. Ularni masofadan turib kuzatish va boshqarish ham mumkin.
Ulangan qurilmalar ekotizimning bir qismidir, unda har bir qurilma uy va sanoat vazifalarini avtomatlashtirish uchun muhitdagi boshqa tegishli qurilmalar bilan gaplashadi. Ular foydalanish mumkin bo‘lgan sensor ma’lumotlarini foydalanuvchilar, korxonalar va boshqa mo‘ljallangan tomonlarga etkazishlari mumkin. Qurilmalarni uchta asosiy guruhga bo‘lish mumkin: iste’molchi, korxona va sanoat. Iste’molchiga ulangan qurilmalarga aqlli televizorlar, aqlli dinamiklar, o‘yinchoqlar, taqiladigan qurilmalar va aqlli jihozlar kiradi. Masalan, aqlli uyda qurilmalar odamning mavjudligini sezish va unga javob berish uchun mo‘ljallangan. Biror kishi uyga kelganida, uning mashinasi eshikni ochish uchun garaj bilan bog‘lanadi. Ichkariga kirgandan so‘ng, termostat allaqachon o‘zlari xohlagan haroratga sozlangan va yorug‘lik pastroq intensivlik va rangga o‘rnatiladi, chunki ularning aqlli soatlari ma’lumotlari stressli kun bo‘lganini ko‘rsatadi. Boshqa aqlli uy qurilmalariga ob-havo prognozi asosida maysazorga beriladigan suv miqdorini sozlaydigan purkagichlar va uyning qaysi joylarini tez-tez tozalash kerakligini bilib oladigan robot changyutgichlar kiradi.
Bu soha bir nechta texnologiyalarning, jumladan, hamma joyda mavjud hisoblash, buyum sensorlari, tobora kuchayib borayotgan o'rnatilgan tizimlar va mashinalarni o'rganishning birlashuvi tufayli rivojlandi. O'rnatilgan tizimlarning an'anaviy sohalari, simsiz sensor tarmoqlari, boshqaruv tizimlari, avtomatlashtirish (jumladan, uy va binolarni avtomatlashtirish) mustaqil va birgalikda buyumlar Internetini faollashtiradi. Iste'mol bozorida IoT texnologiyasi "aqlli uy" kontseptsiyasiga taalluqli mahsulotlar, shu jumladan, bir yoki bir nechtasini qo'llab-quvvatlaydigan qurilmalar va jihozlar (masalan, yoritish moslamalari, termostatlar, uy xavfsizlik tizimlari, kameralar va boshqa maishiy texnika) bilan o’zaro bog’liqdir. Keng tarqalgan ekotizimlar va smartfonlar va aqlli dinamiklar kabi ekotizim bilan bog'langan qurilmalar orqali boshqarilishi mumkin. IoT shuningdek sog'liqni saqlash tizimlarida ham qo'llaniladi.
Buyumlar interneti yoki IoT - bu noyob identifikatorlar (UID) bilan ta'minlangan va insondan foydalanishni talab qilmasdan ma'lumotlarni tarmoq orqali uzatish qobiliyatiga ega bo'lgan o'zaro bog'liq hisoblash qurilmalari, mexanik va raqamli mashinalar, ob'ektlar, avtomatlashtirilgan tizimi.
Turli sohalardagi tashkilotlar yanada samaraliroq ishlash, mijozlarga yaxshi xizmat ko‘rsatish, qarorlar qabul qilishni yaxshilash va biznes qiymatini oshirish uchun mijozlarni yaxshiroq tushunish uchun IoT dan tobora ko‘proq foydalanmoqda.
IoT ishlash tizimi. IoT ekotizimi oʻz muhitidan olingan maʼlumotlarni yigʻish, joʻnatish va ularga amal qilish uchun protsessorlar, sensorlar va aloqa apparatlari kabi oʻrnatilgan tizimlardan foydalanadigan veb-qobiliyatli aqlli qurilmalardan iborat. IoT qurilmalari oʻzlari yigʻadigan sensor maʼlumotlarini IoT shlyuziga yoki boshqa chekka qurilmaga ulash orqali baham koʻrishadi, bu yerda maʼlumotlar tahlil qilish yoki mahalliy tahlil qilish uchun bulutga yuboriladi. Ba'zan, bu qurilmalar boshqa tegishli qurilmalar bilan bog'lanadi va bir-biridan olingan ma'lumotlar asosida ishlaydi. Qurilmalar ishning aksariyat qismini inson aralashuvisiz bajaradi, garchi odamlar qurilmalar bilan o'zaro aloqada bo'lishlari mumkin -- masalan, ularni sozlash, ularga ko'rsatmalar berish yoki ma'lumotlarga kirish. Ushbu veb-qo'llab-quvvatlanadigan qurilmalarda ishlatiladigan ulanish, tarmoq va aloqa protokollari ko'p jihatdan o'rnatilgan IoT ilovalariga bog'liq. IoT shuningdek, ma'lumotlarni yig'ish jarayonlarini oson va dinamikroq qilish uchun sun'iy intellekt (AI) va mashinani o'qitishdan foydalanishi mumkin.
|
