|
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot
|
| bet | 2/3 | | Sana | 22.04.2023 | | Hajmi | 21.3 Kb. | | #53239 |
Bog'liq R.Baxtiyor fizika mustaqil ish Allotropiya, Xusniya 3, 77-88, Orol dengizining ekologik ahvoli, Ganiometr, 9-MARUZA.IOT TEXNOLOGIYASI., talaba-varaqasi-380231103776Issiqlik harakati-moddni tashkil etgan zarralar (molekulalar, atomlar, elektronlar,va boshqalar)ning tartibsiz (xaotik) harakati. Termodinamik movozanatli holatdagi zarra-larning barcha yo’nalishlaridagi teng ehti-molli tartibsiz harakati xaotik harakat deyi-ladi.
Real gaz malekulalari bir to’qnashishdan keyin ikkinchi to’qnashishgacha tog’ri chi-
ikli tekis harakatlanadi. Gazdagi malekula-larning bu ilgarilanma harakatlari barcha yo’nalishlarda xaotik harakatdadir. Malekula ilgarilanma harakatining o’rtacha kinetik energiyasi energiyaning teng qismlanishi qonuniga binoan, =3-(kt/2). Issiqlik harakatning in-tensivligi miqdoriy jihatdan tempratura T orqali aniqlanadi(K-Bolsman doimiysi). Siyrak gaz malekulalarning issiqlik harakati tufayli uning idish devoriga bosmini quy-dagicha ifodalanadi: r=pkT , bunda p-hajm birligidagi malekulalar soni (zichligi). O’zgar-mas bosimda gaz tempraturasi T pasayishi va zichligi p ortishi bilan ertkin yugurish yo’li kamayadi va ilgarilanma harakat bilan bog’liq tartibsiz harakat susayadi.
Suyuq gaz holatidagi modda malekulasi-ning o’z atrofidagi malekulalar bilan ay-lanma va tebranma harakat doimo to’qna-shishda bo’ladi; malekula amorf jismlar,
jumladan, suyuqliklarda malekulalarning is-siqlik harakati- vaqticha muvozanatdali hol-atlari atrofida tartibsiz joylashgan maleku-lalarning tebranma harakatlaridan va bu harakatlar davomida ularning bazan bir muvozanatli tebranish harakatidan boshqa-lariga sakrashlaridan iborat. Kuchli yopish-qoq suyuqliklarda, ayniqsa, amorf jismlarda jumladan, shishalarda bunday sakrashlar nihayatda oz bo’ladi. Tempratura ortishi bilan issiqlik harakatilari va sakrab o’tishlar kuchayadi.
Qattiq jismlarda issiqlik harakati- undagi atomlarni muvozanatli holatlari atrofida kichik tebranishlaridan iborat; tempratura ortishi bilan tebranishlar ampliyudalari kat-talashadi. Kristallanish tempraturasida kris-tall va suyuqlikning issiqlik sig’imlari bir-biridan kam farqlanadi; binobarin, ulardagi issiqlik harakati bu tempraturada taxminan bir xil hususiyatga ega bo’ladi. Kristall
qattiq jismda issiqlik hususiyatining susayishi tufayli malim promagnitlarning ferromagnitga yoki antiferromognitga o’ti-shida tartibsiz aylanma harakat tartibli holatga o’tadi. Kristall qattiq jismlar atom-larining issiqlik harakati, kvant statistikasiga asosan, fononlar gazi orqali tafsiflanadi; issiqlik qattiq jismlarda fononlar yordamida uzatiladi.
3)
|
| |
