Muhammad al-xorazmiy nomodagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Download 97,83 Kb.
bet	13/18
Sana	08.12.2023
Hajmi	97,83 Kb.
	#114068

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Bog'liq
Kompyuter injineringi fakulteti elektronika va sxemalar fanidan -fayllar.org

Elektr toki — elektr zaryadlarining tartibli harakati. Elektr toki paydo
boʻlishi va doimo paydo boʻlib turishi uchun:
•
moddada erkin elektr zaryadlari;
•
ularni tartibli harakatga keltiruvchi elektr maydon;
•
zanjir berk boʻlishi kerak.
Zaryadli zarralar tok tashuvchilar deb ataladi.
Metallar
va
yarimoʻtkazgichlarda
tok
tashuvchilar elektronlardan, elektrolitlarda musbat va manfiy
ionlardan
, ionlashgan
gazlarda musbat va manfiy ionlar hamda elektronlardan iborat.
Zaryadli zarralarning
elektr maydon
taʼsirida jismga nisbatan koʻchishi natijasida
vujudga keladigan Elektr toki oʻtkazuvchanlik toki deb, zaryadlangan makroskopik
jism (masalan,
suyuqlik
yoki
gaz
)larning koʻchishidan yuzaga keladigan elektr toki
konveksion tok deb ataladi. Siljish toki deb ataladigan tok ham mavjud. Bu tok
zaryadlar harakatiga bogʻliq boʻlmay, balki elektr maydon kuchlanganligining vaqt
boʻyicha oʻzgarishiga mutanosib (proporsional) boʻladi. Siljish toki
magnit
maydon
hosil qilish xususiyati jihatidangina oʻtkazuvchanlik va konveksion tokka
ekvivalentdir.
Elektr tokining mavjudligini tok tufayli yuz beradigan quyidagi taʼsir yoki
hodisalarga qarab bilish mumkin:
•
issiqlik taʼsiri — tok oʻtayotganda oʻtkazgich (oʻta oʻtkazgich bundan istisno)
qiziydi;
•
kimyoviy taʼsiri — Elektr toki oʻtkazgichning kimyoviy tarkibini oʻzgartiradi
(masalan, elektroliz hodisasi);
•
magnit taʼsiri (masalan, tokli oʻtkazgich yonida magnit milining ogʻishi,
elektromagnitlar);
•
kuch taʼsiri (masalan, magnit maydonida tokli oʻtkazgichning ogʻishi, elektr
dvigatellar);
•
yorugʻlik taʼsiri (masalan, siyraklangan gazlarda razryad, elektr yoyi). Tok
kuchi
ampermetr
, milliampermetr, mikroampermetr va galʼvanometr bilan
oʻlchanadi.

Zaryadlarning tartibli harakatiga

oʻzgarmas tok
dеb ataladi. Tokning yo’nalishi
sifatida musbat zaryadlarning harakat yo’nalishi qabul qilingan.

Download 97,83 Kb.

1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Download 97,83 Kb.