Mundarija: Kirish. Bob. Mobil operatsion tizimlar. Mobil aloqa vositalarida foydalanadigan operatsion tizimlar tahlili. Bob. Mobil tizimlar uchun protsessorlar. Intel mobil protsessorlari. Smartfon protsessorlari

Download 45,1 Kb.
bet	2/6
Sana	13.05.2024
Hajmi	45,1 Kb.
	#230239

1 2 3 4 5 6

Bog'liq
Alimov Jonibek

Mobil aloqa vositalarida foydalanadigan operatsion tizimlar tahlili.

Bob. Mobil operatsion tizimlar.

Mobil operatsion tizimlar.

Mobil operatsion tizim (mobile OS) — smartfonlar, planshetlar, PDA yoki boshqa mobil qurilmalar uchun operatsion tizim. Garchi noutbuklarni mobil qurilmalar deb tasniflash mumkin boʻlsa-da, odatda ularda ishlatiladigan operatsion tizimlar mobil hisoblanmaydi, chunki ular dastlab katta statsionar kompyuterlar uchun ishlab chiqilgan boʻlib, ular anʼanaviy ravishda maxsus „mobil“ funksiyalarga ehtiyoj sezmagan va ularga ehtiyoj sezmagan. Ushbu farq ikkala gibrid boʻlgan baʼzi yangi operatsion tizimlarda xiralashgan
Fayl:PooP09
https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Android_OS.jpg
Mobil operatsion tizimlar shaxsiy kompyuter operatsion tizimining funksionalligini mobil va qoʻlda ishlaydigan qurilmalar: sensorli ekran, uyali , Bluetooth , Wi-Fi , GPS-navigatsiya, kamera, videokamera, nutqni aniqlash, ovoz yozish moslamasi, musiqa pleyeri, NFC va infraqizil masofadan boshqarish moslamalari bilan birlashtiradi.
Portativ mobil aloqa vositalari (masalan, smartfonlar) ikkita operatsion tizimni oʻz ichiga oladi. Foydalanuvchilarning oʻzaro taʼsirlashishining asosiy dasturiy taʼminot platformasi radiotexnikaga xizmat koʻrsatuvchi ikkinchi darajali, real vaqtda real vaqtda ishlaydigan operatsion tizim bilan toʻldiriladi. Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, bunday past darajadagi operatsion tizimlar mobil qurilmani boshqarishni oʻz zimmalariga olishlari mumkin boʻlgan zararli baza stantsiyalariga nisbatan zaifdir.^[1]
Mobil qurilmalar uchun zamonaviy operatsion tizimlar: Android, Kai OS, Lineage OS, Fire OS, Flyme OS, iOS, Sailfish OS, Tizen, Remix OS. Eskirgan, hozirda qoʻllab-quvvatlanmaydigan dasturiy platformalar: Windows 10 Mobile, Symbian, Windows Mobile , Palm OS, webOS, Maemo, MeeGo, LiMo, BlackBerry OS, Firefox OS, Ubuntu Touch, Bada OS va boshqalar.

Mobil aloqa vositalarida foydalanadigan operatsion tizimlar tahlili.

Mobil operatsion tizimlar foydalanuvchiga mobil telefonlar, planshetlar va boshqalarda boshqa turli xil amaliy dasturlarni ishga tushirish imkonini beradi. Operatsion tizimlarni mobil telefonlar, planshetlar, aqlli soatlar uchun maxsus ishlab chiqilgan dasturlar tizimi deb aytishimiz mumkin. Bundan tashqari, ular mobil telefonlar uchun bir qancha qo‘shimcha funksiyalarga ega kompyuter operatsion tizim birlashmasidir. Operatsion tizim turli vazifalarni bajaradi. Ularning bir nechta funksiyalari mavjud:
 Xotirani boshqarish – bu asosiy yoki vaqtinchalik xotirani boshqarish. Bundan tashqari, qaysi dastur bajarilmasin, u asosiy xotirada bo‘lishi kerak. Bir vaqtning o‘zida bir nechta dastur mavjud bo‘lishi mumkin. Shuning uchun xotirani boshqarish kerak. Ya’ni:
 Xotirani ajratadi va birlashtiradi
 Birlamchi xotiraning qaysi qismi kim tomonidan va qancha miqdorda ishlatilishini qayd qiladi;
 Ko'p ishlov berish vaqtida xotirani taqsimlaydi[1]; Protsessorlarni boshqarish va rejalashtirish – tizimda bir nechta jarayonlar ishlayotgan bo‘lsa, operatsion tizim protsessordan qanday va qachon foydalanishni hal qiladi. Demak, (CPU) protsessorni rejalashtirish deb ham nomlanadi. Ya’ni:
 Protsessorni jarayonlarga ajratadi va birlashtiradi;
 CPU(protsessor) holatini qayd qiladi; Qurilmani boshqarish – jarayonlari ulardan foydalanish uchun qurilmalarni talab qilishi mumkin. Ushbu boshqaruv operatsion tizim tomonidan amalga oshiriladi. Ya’ni:
 Qurilmalarni turli jarayonlarga ajratadi va birlashtiradi;
 Qurilmalarning hisobini yuritadi;
 Qaysi jarayon qaysi qurilmadan qancha vaqt foydalanishi mumkinligini hal qiladi; Fayllarni boshqarish – tizimdagi fayllar turli kataloglarda saqlanadi. Ya’ni:
 Fayllar holati va joylashuvi haqidagi yozuvlarni yuritadi;
 Resurslarni taqsimlaydi va birlashtiradi[2]; Xavfsizlik – operatsion tizim haqiqiylikni tasdiqlash orqali tizim va dasturlarni xavfsiz saqlaydi. Foydalanuvchi identifikatori va parol foydalanuvchisini haqiqiyligini belgilaydi. Boshqa funksiyalar – operatsion tizimning ba’zi boshqa funksiyalari bo‘lishi mumkin:
 Xatoni aniqlash;
 Tizim ish faoliyatini qayd etish;
 Turli dasturiy ta’minot o‘rtasidagi aloqa va boshqalar. Operatsion tizim haqida batafsil ma’lumotga ega bo‘lish uchun quyidagi mavzularni o‘rganib chiqishga to‘g‘ri keladi:
 Operatsion tizimga ehtiyoj;
 Operatsion tizim funksiyalari;  Operatsion tizim turlari-interaktiv (GUI asosida);
 Vaqtni almashish;
 Haqiqiy vaqtda operatsion tizim (RTOS);
 Taqsimlangan operatsion tizim;
 Odatda ishlatiladigan operatsion tizim[3]; Quyida mashhur mobil operatsion tizim turlari bilan tanishamiz: Android operatsion tizimi – mobil operatsion tizimlar orasida eng keng tarqalgan operatsion tizim hisoblanadi. Bundan tashqari, Google Androidning ishlab chiqaruvchisi. Bu ochiq kodli va bepul operatsion tizimdir. Ushbu operatsion tizim Linux yadrosiga asoslangan. Yangilanishning har bir yangi versiyasining nomi "dessert" (shirinlik va pishiriq) nomiga asoslanadi, masalan, Cupcake, Donut, Eclair, Oreo, Kitkat va boshqalar. Bada – Samsung ushbu operatsion tizimni ishga tushiruvchi hisoblanadi. U 2010-yilda bozorga chiqdi. Bundan tashqari, u 3-D grafika, ilovalarni oʻrnatish, koʻp nuqtali teginish kabi xususiyatlarni oʻz ichiga oladi. Blackberry operatsion tizimi – ushbu operatsion tizimni ishlab chiqaruvchisi Reasearch In Motion (RIM) hisoblanadi. U BlackBerry qurilmalari uchun maxsus ishlab chiqilgan. Bundan tashqari, u koorporativ foydalanuvchilar uchun foydalidir. Apple iOS – Androiddan keyin u eng mashhur operatsion tizimlardan biridir. U iPhone, iPad planshetlari va boshqa Apple qurilmalarida ishlash uchun mo‘ljallangan. Bundan tashqari, android qurilmalarida ilovalarni yuklab olish uchun Playstore mavjud. Xuddi shunday, Apple iOS-da ilovalar do‘koni mavjud. U juda kuchli xavfsizlik xususiyatlariga ega. Windows Mobile operatsion tizimini – ishlab chiqaruvchisi Microsoft hisoblanadi. U asosan qo‘lda ko‘tarib yuriladigan kompyuterlar va smartfonlar uchun mo‘ljallangan. Bundan tashqari, u kompyuterga asoslangan Windows operatsion tizimi va mobil telefonlar uchun qo‘shimcha funktsiyalarga ega. Symbian operatsion tizimi – Symbian Ltd. bu operatsion tizimni ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi. Bundan tashqari, Nokia birinchi bo‘lib ushbu operatsion tizimni mobil telefonlarida ishlatgan. Bundan tashqari, u aloqa bilan yuqori darajadagi integratsiyani ta’minlaydi. Ushbu operatsion tizim java tiliga asoslangan. Harmony operatsion tizim – bu eng yangi operatsion tizim bo‘lib, Huawei uni ishlab chiqaruvchisi. U IoT qurilmalarida foydalanish uchun maxsus ishlab chiqilgan. Palm operatsion tizimi – uning boshqa nomi Garnet operatsion tizimidir. Palm Ltd. bu operatsion tizimni shaxsiy raqamli yordamchilarda (PADs) foydalanish uchun ishlab chiqqan. WebOS – uning ishlab chiqaruvchisi Palm Ltd. Bundan tashqari, u Linux yadrosiga asoslangan, HP uni mobil qurilmalari va sensorli panellarida ishlatadi.[1] Mobil operatsion tizimning quyidagi xususiyatlari ega bo‘lishni talab etadi: Foydalanish osonligi:
 Grafika jozibador bo‘lishi kerak;
 Tugmalar va funksiyalardan foydalanish oson bo‘lishi kerak. Bundan tashqari, funktsiyalar juda murakkab bo‘lmasligi kerak;
 Xususiyatlar kuchli va foydali bo‘lishi kerak; Yaxshi ilovalar do‘koni:
 Ilova operatsion tizimning asosiy qismlaridan biridir;
 Yaxshi va foydali ilovalar operatsion tizimning muhim qismini tashkil qiladi;
 Ilovalar oddiy va interaktiv bo‘lishi kerak; Batareyaning yaxshi ishlash muddati:
 Quvvat smartfonning asosiy talablaridan biridir;
 Ular protsessor sensorlari va boshqalar uchun quvvat talab qiladi. Shuning uchun batareya juda muhim rol o'ynaydi;
 Smartfonlarning quvvat sarfi tobora ortib bormoqda, shuning uchun batareyani yaxshi zaxiralash juda muhim; Ma'lumotlardan foydalanish va tashkil etish – operatsion tizim ma'lumotlar va tarmoqdan foydalanishni boshqarishga e’tibor qaratishi kerak. Bu chegara va talabni diqqat markazida tutishi kerak. Ikkinchidan, ishlar ro‘yxati, kalendarlar, signallar, eslatmalar va boshqalar bilan bog‘liq ma’lumotlarni tashkil qilish juda muhimdir. Yaxshi operatsion tizim ushbu ma’lumotlarni juda tartibli va xavfsiz saqlashi kerak. Bundan tashqari, ma’lumotlar oson va qulaylik mavjud bo‘lishi kerak. Mobil operatsion tizimning asosiy komponentlari – mobil operatsion tizimning tarkibiy qismlari asosiy operatsion tizim bilan bir xil. Komponentlar quyidagilardan iborat: Yadro - bu operatsion tizimning yadrosi yuragi. Unda operatsion tizim ishini boshqarish uchun barcha funksiyalar va operatsiyalar mavjud. Jarayonning bajarilishi – operatsion tizim turli jarayonlarni amalga oshiradi, shuning uchun bayonotlar amaliy dasturni apparat bilan bog‘laydi. Har doim jarayon bajarilganda u xotira, bo‘sh joy va boshqa resurslardan foydalanadi. Interrupt – uzilishlar asosan protsessor bilan aloqa qilish uchun apparat qurilmalari sifatida ishlatiladi. Bu asosan protsessorni so‘rash uchun qurilma ishlab chiqaradigan signaldir. Bundan tashqari, har doim uzilish sodir bo‘lganda, protsessor o‘zining joriy jarayonini bajarishni vaqtincha to‘xtatadi. Xotirani boshqarish – bu asosiy yoki vaqtinchalik xotirani boshqarish. Bundan tashqari, qaysi dastur bajarilmasin, u asosiy xotirada bo‘lishi kerak. Shunday qilib, bir vaqtning o‘zida bir nechta dastur mavjud bo‘lishi mumkin. Shuning uchun xotirani boshqarish kerak[5]. Operatsion tizim:
 Xotirani ajratadi va birlashtiradi.
 Birlamchi xotiraning qaysi qismi kim tomonidan va qancha miqdorda ishlatilishini qayd qiladi.
 Ko‘p funksiya bajarish vaqtida xotirani taqsimlaydi[6]. Hulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki yuqorida qayd etilganidek mobil operatsion tizimlar bir vaqtning o‘zida bir nechta vazifalarni bajaradi. Operatsion tizim foydalanuvchiga bir vaqtning o‘zida bir nechta jarayonlarda muammosiz ishlash imkonini beradi. Haqiqiylikni aniqlash orqali tizim va dasturlarni xavfsiz saqlaydi. Foydalanuvchi identifikatori va parol foydalanuvchining haqiqiyligini belgilaydi, foydalanuvchining kompyuter bilan o‘zaro aloqasi uchun grafik interfeysni taqdim etadi. U foydalanuvchi bilan muloqot qilish uchun piktogramma, menyu va hokazolardan foydalanadi.

Download 45,1 Kb.

1 2 3 4 5 6

Download 45,1 Kb.