|
Mundarija kirish I bob. Uzoq muddatli majburiyatlar hisobi bo'yicha umumiy ma’lumotlar
|
| bet | 7/16 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 271,31 Kb. | | #233149 |
Bog'liq Uzoq muddatli majburiyatlar hisobiSoliqlar, Xukumat qonunlari tegishli xukumat muassasalari uchun kompaniyanig mijoz va xodimlardan tegishli soliqlarni olishini talab qiladi. Bunday soliqlar bo’lib, dividendlar bo’yicha xodimlardan undiriladigan daromad soliqlari, mulk soliqlari va ish xaki soliqlari bo’lib hisoblanadi. Bunday soliqlar birlashmalar, sugO’rta kompaniyalari va kasaba uyushmalari nomidan yigiladi. Undirilish deyilganda, majburiyatlar tegishli tomonga o’tkazib berilgandagi holat tushuniladi. Bunga uchta namunaviy misol keltiramiz:
• sotishdan soliq,
• qo’shilgan qiymat solig’i,
• ish haqidan ushlab kolishlar.
Qo’shilgan qiymat solig’i. KKS uchinchi tomon (bu yerda xukumat) uchun undiriladigan boshqa soliq hisoblanadi. Daromadlar undiriladigan QQSning ayirmasi bilan hisobga olinishya kerak. Tovar va xizmatlarning sotib olinishi koplanishga mo’ljallangan QQSni ayiryash bilan hisobga olinishi kerak, va to’lashga yoki olishga mo’ljallangan QQS mos ravishda majburiyat yoki aktiv (olinadigan hisob varaqlar) ga kiritilishi kerak.
Har qanday koplanmaydigan QQS, u karashli bo’lgan tovar va xizmatlar qiymati komponenti sifatida hisobga olinishi kerak. Agar u to’langan va asosiy vositaga nisbatan koplanmaydigan bo’lsa, QQS aktivning kapitalizatsiya qilinadigan qiymatiga kiritiladi. Agar u joriy xarajatlarga tegishli bo’lsa, QQS davr uchun bo’lgan sof foyda hisobiga kiritiladi.
Foyda solig’i. Foyda soliqlari Soliq kodeksi tomonidan belgilanadi. Moliyaviy hisobot maqsadida hisoblanadigan foyda va soliq solish maqsadlaridagi foyda orasidagi farqlar muqarrardir. Taxmin qilinayotgan majburiyat firmaning maksimal aniq hisob-kitoblariga asoslangan joriy majburiyat sifatida hisobga olinishi kerak. Yil davomida taxmin qilinayotgan soliqning o’zgarishiga moye ravishda davrii to’lovlar majburiy bo’lishi mumkin. Bu mavzu keyinrok batafsil ko’riladi.
Kafolat majburiyatlari. Agar kompaniya sotish vaqtida o’z maxsulotiga kafolat bersa, unda majburiyat butun kafolat muddati davomida mavjud bo’ladi. Kafolat summasini sotish amalga oshirilgan davrda xarajatlar hisob varaqlarnning debeti bo’yicha aks ettiriladi, chunki kafolat maxsulot yoki xizmatning sifat tavsifi va sotib olishga undaydigan sabablardan biri hisoblanadi. O’tgan tajribadan kelib chiqqan holda, kelgusi davrga berilgan kafolatlarning kompaniyaga kelib tushadigan summasini hisoblash mumkin. Ayrim tovarlar yoki xizmatlar ahamiyatli bo’lmagan kafolat xizmatini talab qiladi, boshqalari esa ko’proq xizmat ko’rsatishni talab qilishi mumkin. Shunday qilib, tovar yoki xizmat birligining O’rtacha xizmat ko’rsatish qiymatini aniqlash mumkin.
Misol: Glushitellar ishlab chiqaradigan kompaniya har bir glushitelni, agar u muddatidan oldin ishdan chiqsa, almashtirib berishni kafolatlaydi. Kafolatlangan almashtirish uchun odatda sotilgan glushitellarning 6% qaytarilib beriladi. Glushitelning o’rtacha qiymati – 25 so’m. Faraz qilaylik, iyul davomida 350 glushitel sotilgan edi. Kafolat majburiyatini iyul oxirida quyidagicha aks etgirish kerak:
Kafolat xizmati bo’yicha xarajatlar 525 Kafolat xizmati bo’yicha to’lanadigan xarajatlar 525 Bunda 525lik summa quyidagicha hisoblangan edi:
Sotilgan glushitellar soni. 350
Amalga oshirilgan kafolatlangan almashtirishlar foizi 6
Kutilayotgan almashtirishlar miqdori (350 x 0. Ob) 21
Har bir almashtirilayotgan glushitelning kutilayotgan 25
Qiymati Kafolat majburiyatlari bo’yicha zoxira summasi 525
Firmaga ishdan chiqqan glushitelni qaytarib berganda, yangi glushitel qiymatini
«Kafolat majburiyatlari bo’yicha zahira» hisob varagining debetiga yoziladi. Faraz
qilaylik, xaridor 20 turadigan glushitelni almashtirish uchun 10 to’ladi.
Pul mablag’lari 10 Kafolat majburiyatlari bo’yicha to’lanadigan xarajatlar 20
Xizmat ko’rsatishdan kelgan daromad 10
Tovarlar 20 Qayta moliyalashga tegishli bo’lgan qisqa muddatli majburiyatlar. Kompaniya
JORIY MAJBURIYATLARNI HISOBGA OLISH TARTIBI.
Foizli veksellar. Foizli veksellar vekselning asosiy summasini nominal qiymat sifatida aniq ko’rsatadi. Bundan tashqari, vekselda belgilangan foiz stavkasi ko’rsatiladi. Foizli veksel bo’yicha qarzdor nominal qiymatga teng pul mablag’lar, boshqa aktiv yoki xizmatlar oladi, keyin esa bu summa bilan belgilangan foiz stavkasi bo’yicha foizlarni ham tayinlangan muddatda qaytarib beradi. Bunday shartlarda belgilangan va real foiz stavkalari bir xil. Bu odatdagi xol.
Foizli vekselni tasvirlash maqsadida, faraz qilaylik, 200x yil 1 oktyabrda «Banf» kompaniyasi yillik 12% to’lanadigan veksel bo’yicha 10 000 summadagi mablag’larni qarzga oldi. "Banf" kompaniyasi vekselning nominal qiymatiga teng 10 000 miqdorda pul mablag’lari oldi. Hisobot davri 31 dekabrda, vekselni to’lash muddati esa – 200x+1 yil 30 sentyabrda tugaydi. Bu ho’jalik muomalasini aks ettirish uchun quyidagi yozuvlar talab etiladi:
200x Yil 1 oktyabr. - Foizli vekselni uning joriy qiymati bo’yicha aks ettirish:
Pul mablag’lar 10 000
To’lanadigan veksel, qisqa muddatli 10 000
200x yil 31 dekabr - Foizni hisoblash to’g’risidagi tuzatish ye'zuvi:
Foizlar bo’yicha xarajat (10 000) x (12%) x (3/12) 300
Hisoblangan foizlar 300
200x yil 31 dekabr - Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot:
Foizlar bo’yicha xarajat 300
Buxgalteriya balansi:
Joriy majburiyatlar:
To’lanadigan veksel, qisqa muddatli 10000
Hisoblangan foizlar 300
Vekselni to’lash kunidagi yozuv:
200x+1 yil 30 sentyabr - To’lash muddatidagi nominal summa plyus foizlarning to’lanishi:
To’lanadigan hisoblangan foizlar 300
Foizlar bo’yicha xarajat (10 000) x(12%) x (9/12) 900
To’lanadigan veksel, qisqa muddatli 10000
Pul mablag’lar 1 200
Foizsiz veksellar. Foizsiz so’zi - bu turdagi veksellar uchun eng yaxshi ta’rif emas, chunki xaqiqatda bunday veksellar foizlar to’lovini anglatadi. Bunday veksellarning nominal qiymati qarz summasini o’z ichiga olganligi kabi, bu qarz bo’yicha foizlarni ham o’z ichiga oladi, bu to’lash muddatida yagona to’lov summasini tashkil qiladi. Qarzdor vekselning nominal qiymatiga teng bo’lgan summani emas, balkim nominal summasi va veksel bo’yicha foizlar orasidagi farqni oladi. Vekselda, olinadigan pul mablag’lar deb ko’rsatilgan summa - bu nominal qiymatning real foiz stavkasini qo’llash natijasida diskontlangan qiymatidir. Kolgan summa, ya’ni diskontlangan pul mablag’lar qiymati va vekselning nominal qiymati orasidagi farq, foiz hisoblanadi. Real foiz stavkasi shunga o’xshash bo’lgan risk darajasi bilan xujjatlarda qo’llaniladigan bozor foiz stavkalariga karab aniqlanadi.
Netto tamoyili'. 200x yil davomidagi yozuvlar.:
200x yil 1 oktyabr - To’lanadigan foizsiz vekselni joriy (sof) qiymati summasida aks ettirish:
Pulmablag’lar 10000
To’lanadigan veksel qisqa muddatli (foizsiz) 10 000
Veksel 11 200 nominal qiymatida emas, uning joriy qiymati bo’yicha (asosiy summa) bo’yicha aks etgirilgan edi. Foizlar bo’yicha yozuvlar boshlang’ich yozilgan 10 000 sonni 11 200gacha oshiradi, bu esa to’lanish summasi hisoblanadi.
200x yil 31 dekabr - Hisoblangan foizni aks ettirish uchun tuzatish yozuvi:
Foizlar bo’yicha xarajat (10 000) x (12%) x (3/12) 300
To’lanadigan veksel, qisqa muddatli 300
* Bu yozuvdan keyin vekselning balans qiymati 10 ZOOni tashkil qiladi (10 000 K 300). Boshqacha variant bo’lib hisoblangan foizning kreditlanishi xioblanadi.
200x yil 31 dekabr: - Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobog Foizlar ko’rinishidagi xarajatlar 300
Buxgalteriya balansi:
Joriy majburiyatlar:
To’lanadigan veksel, qisqa muddatli (10 000 = 300) 10 300
To’laganda qilinadigan yozuvlar
200x+1 yil 30 sentyabr - (a) bu sanaga hisoblangan foizlarni va (b) to’lash muddatida
vekselning nominal qiymatini to’lashni aks ettirish:
Foizlar bo’yicha xarajat ( 10 000) x (12%) x (9 /12) 900
Fot ko’rinishidagi xarajatlar 900
To’lanadigan veksel, qisqa muddatli 900
To’lanadigan veksel ( 10000 K 300 K 900) 11 200
Pul mablag’lar 11 200
Yalpi tamoyili: 1991 yil davomidagi yozuvlar:
200x yil 1 oktabr - Foizsiz To’lanadigan vekselni yalpi (nominal) qiymat bo’yicha aks ettirish:
Pul mablag’lar 10 000
Qisqa muddatli to’lanadigan veksel bo’yicha chegirma 1 200
To’lanadigan veksel, qisqa muddatli
|
| |
