Bulutli xisoblash
Model yagona puldagi tarmoqdan qulay va bir vaqtning o’zida
konfiguratsiyalangan xisoblash resurslaridan birgalikda foydalanish
imkoniyatini yaratadi (misol uchun, tarmoqlar, serverlar, malumotlar bazasi,
ilovalar va servislar) shu bilan birga minimal boshqarishda xam oparativ va
erkin ishlash imkoniyatini taqdim etadi. Bulutning bu modeli 5 ta asosiy
xarakteristika, 3 ta servis model va 4 ta taqdimlash modellaridan iborat. 1.1-
rasm. Bulutli xisoblash 1.2.1. Asosiy model tavsiflari Ularni, boshqa turdagi
hisoblashlardan farqlash (Internet resurslaridan). 1.Talab bo’yicha o’z o’ziga
xizmat ko’rsatish. Foydalanuvchi server vaqtini, malumotlar saqlash ombori
xajmini, zarur bo’lganda avtomatik tarizda, xizmat ko’rsatayotgan provayder
bilan o’zaro bog’liq bo’lmagan xolda, xisoblash kuchini mustaqil tarizda
aniqlash va o’zgartirish mumkin. 2.Tarmoqdan keng holda foydalana olish.
Hisoblash kuchi imkoniyatlari tarmoqda standart mexanizimlar orqali katta
masofada foydalana olish mumkin. Xar - hil turdagi (yupqa - qalin) mijoz
platformasidan (terminal qurilmalar) keng qamrovda foydalanish imkonini
beradi. Resurslarni birlashtirish. Konfiguratsiyalangan provayder xisoblash
resurslarini yagona xovuzga birlashtirish orqali ko’p sonli foydalanuvchilar
resurslardan birgalikda foydalanish imkoniyatiga ega bo’ladilar. Resurslarni
tezkor elastikligi. Foydalanuvchilarning talabiga qarab bulut xizmatlari
kengayishi, tez taqdim etilishi, qisqartirilishi mumkin. O’lchangan servis.
(aslida foydalanilgan bugalteriya istemol servisi va to’lov xizmatlarini
imkoniyatlari ). Bulutli tizimlar servis turiga qarab abstraksiyaning bazi bir
darajalarida o’lchashni amalga oshirish orqali resurslardan foydalanishni
optimallashtiradi va ular ustidan avtomatik nazorat qiladi. Tarqatish modellari
Private cloud (xususiy bulut) – bu infratuzilma bulutli xisoblashni tadbiq
etishda yagona tashkilot doirasida foydalaniladi. Community cloud(jamoaviy
bulut) – bu infratuzilmada bulutli xisoblashdan faqatgina tashkilotning aloxida
bir jamoasi , (bo’lim) foydalanishi mumkin. Public cloud (ommaviy bulut) - bu
infratuzilma bulutli xisoblash xizmatlaridan keng omma foydalanish
imkoniyatiga ega. Hybrid cloud (gibrid bulut) – bu infratuzilma tarqatish
modellarini barchasini o’z ichiga oladi (xususiy, jamoaviy, ommaviy). 1.3-rasm.
Taqdimlash modellari. Servis modellari va asosiy yetkazib beruvchi
provayderlar Software as a Service (SaaS) – xizmat sifatida dasturiy taminot.
Istemolchi ushbu modeldan provayder tomonidan bulutli infratuzilmasida ishga
tushurilgan ilovadan foydalanadi. Interfeys (veb-brovzer) yoki dastur interfeysi
orqali mijoz foydalana olishi mumkin. Istemolchi bulutli infratuzilma asosini
boshqarish va nazorat qilish xuquqiga ega, shu jumladan: tarmoqni, serverni,
operatsion tizimni, malumotlar bazasini xatto ilovalar parameterlarini
o’zgartirish imkoniyati berilmagan. Platform as a Service (PaaS) – xizmat
sifatida platforma. Bulutli xisoblash istemolchiga dasturiy platformadan
foydalanish uchun ruhsat berilgan model xisoblanadi, bunda quydagi
imkoniyatlardan foydala oladi: operatsion tizim, malumotlar bazasi, prikladnoy
DT, ishlab chiqish vositalari va DT sinovi. Istemolchi uchun, kompyuter
platformasiga o’rnatilgan operatsion tizim, web – ilovalarni ishlab chiqish,
tarqatish va boshqarish uchun maxsus vositalar ijaraga beriladi. Istemolchi bulut
infratuzilma asosini boshqarish xuquqiga ega emas, shu jumladan: tarmoq,
serverlar, operatsion tizimlar yoki malumotlar bazasini xam lekin tarqatilgan
ilovalar va ish olib borayotgan muhit konfiguratsiya parametlarni sozlash
imkoniyati mavjud. Infrastructure as a Service (IaaS) – xizmat sifatida
infrastruktura. Istemolchi ushbu bulutli xisoblash modelida ishlov berish
vositalarini boshqarish va saqlash, fundamental hisoblash resurslari (virtual
serverlar va tarmoq infrastrukturalar) nazorat qilish xuquqiga ega. Bunda
istemolchi o’zining xoxishiga ko’ra operatsion tizimlar va dasturlarni mustaqil
tarizda o’rnatish mumkin. Shunda istemolchi abstrak xisoblash kuchi(server
vaqti, disk maydoni va tarmoq kanallarni o’tkazish qobilyati) yoki autsorsing
IT- infrastrukturalardan foydalanish mumkin. Istemolchi bulut
infrasutrukturasini asosini boshqarmaydi, lekin operatsion tizim , saqlanayotgan
va tarqalgan ilovalarni boshqarish imkoniyatiga ega. Bulutli malumotlar
markazi yoki malumotlarga ishlov berish markazida (ЦОД) quydagilar
joylashtirilgan bo’ladi fizik uzkunalar yoki hardware (serverlar, malumotlar
saqlash bazasi, ish stansiyalar), tizimli dasturiy taminot (OC, virtualizatsiya
vositasi, avtomatizatsiya) instrumental va prikladnoy DT, uskunalarni
boshqarish tizimi (Equipment management systems), tarmoq infratuzilmasi
(Network infrastructure): marshutizator va kommutatorlar (routers and
switches) fizik uskunalarni ulash va birlashtirish uchun. Shu jumladan tizim
muxandisi taminoti malumotlar markazi ishini normal taminlaydi (Systems of
engineering support). SaaS PaaS IaaS Xizmat sifatida dasturiy taminot Ximat
sifatida platforma Xizmat sifatida infratuzilma CRM, Email, Office, ERP(1C),
HRP Execution runtime, database, web server, development tools Virtual
machines, servers, storage, load balancers, network 1.4-rasm Servis modellari
SaaS sxemasi bo’yicha xar xil turdagi bulut ilovalari xizmat ko’rsatadi.
Business Apps, Office Web Apps, Management Apps, Communications,
Security va boshqalar. SaaS AQSh da keng tarqalgan xisoblanadi. eng ko’p
tarqalgan bulutli ilovalarga quydagilar kiradi: CRM (mijozlar o’rtasidagi o’zaro
munosabatlarni boshqarish tizimi) , HRM (kadrlar va hodimlar bilan ishlash
tizimi), ERP (resurslar va tashkillashtirish tizimi, misol uchun 1C), offis
ilovalari, kommunikatsiya manbai va boshqalar. Dunyo miqiyosida
Salesforce.com kompaniyasi CRM bulutli ilovalarni tarqatishda yetakchi
hisoblanadi. Kommunikatsiya vositalaridan biri elektron ro’yhat (misol uchun ,
Gmail), avdio va video chatlar (misol uchun, Microsoft Lync Online), bulut
servisi (Mobile Device Manegement – mobil qurilmani boshqarish). Bulutli
servisda MDM mobil qurilmasi orqali korparativ tizimlar bilan ishlash uchun
mo’ljallangan. MDM bulutli tizimi boshqaruvida ishlaydigan xar – hil turdagi
mobil qurilmalarga ilovalar yani agentlar o’rnatiladi. Bu ilovalar o’z o’rnida
markazlashgan mobil qurilmalarni sozlashda bulut xizmatidagi SaaS korparativ
tarmog’iga kirish imkoniyatini beradi. Bulut kommunikatsion vositalari boshqa
SaaS bulutli xizmati orqali integratsiya qilinadi, misol uchun, CRM+MDM,
Office Web Apps+Lync Online, Google Docs, Gmail, Hangouts va boshqalar.
Saas ning asosiy istemolchilari kichik va o’rta biznes tashkilotlari xisoblanadi.
Ko’pgina SaaS – ilovalar xodimlarni xamkorlikda faoliyat yurutishi va qo’llab
quvatlashi uchun tadbiq etilib, ularni umum masalalarni birgalikda yechimini
topishga undaydi. SaaS – ilova arxetekturasi yagona nusxali ilovalarni serverda
ishga tushiriladi, koplab istemolchlarga multijara (Multi - tenant) sifatida xizmat
qiladi. Xar bir bajarilayotgan ish jarayonida istemolchiga o’z virtual nusxa
ilovasi taqdim etiladi.
- Istemolchilar kompuyuterlardan ishlash kuchi xarakteristikalariga qaramaydi.
Kompyuterlar yuqori kuchda ishlashi uchun, katta xotira va ko’p xajimli
disklarga ega bo’lgan bo’lishlari shart emas. Chunki barcha malumotlar va
xamma dasturlar bulut serverlarida saqlanadi. Katta xajimga ega bo’lgan
shaxsiy statsionar kompyuterlar, noutbuklar, netbuklar, orqali istemolchilar
bulutga kirishlari mumkin. - Istemolchilar uchun kompuyuterlarni ishlash sifati
oshdi. Istemolchilar kompyuter dasturlar, fayllarni masofadan turib ishga
tushirishda kam yukli qilishlari uchun kam ilovalardan foydalanishlari kerak.
Misol uchun, Panda Cloud Antivirus – antivirus dasturi, vebservis sifatida
foydalana olish mumkin. Panda Cloud Antivirus kuchli server malumotlaridagi
viruslarni masofadan turib skanerlash imkoni beradi. Bu dasturni istemolchi
kompyuterida ishga tushirish ishlash yuki ikki barobar ko’payardi. - IT
infratuzilmadan foydalanish samaraforligi oshadi va chiqimlar soni kamayadi.
Agar kompaniya uchun server o’rtacha yuklanish boholashini oladigan bo’lsak
u 13% ni tashkil etadi. Bazi hollarda kompaniya o’zining qo’shimcha resurslari
kuchini ishlatishga to’g’ri keladi, lekin bazi hollarda xisoblash resurslari bo’sh
turadi va ishlatilinmaydi. Bunda esa albatta pulning sarifi bekor bo’ladi. Agar
kompaniya xisoblash resurslaridan masofadigi bulut serverlaridan foydalansa,
bu xolda kompaniya sarflari soni ikki marta kamayadi. Bundan kelib chiqqan
xolda nobarqaror iqtisodiy ishlab chiqarish moslashuvchanligi oshib boradi.
O’zining malumotlari bosha bir tashkilotlarda saqlashiga ishonchlilik qobilyati
yo’qolganda kompaniyaning o’zi shaxsiy bulut yaratib, virtualizatsiya
infratuzilmalarini barcha imkoniyatlaridan to’la qonchiligicha foydalansa
bo’ladi. - Xizmat ko’rsatishdagi va DT ni sotib olishdagi xarajatlarni
kamaytirish. Bulut xisoblash texnlogiyalarini shaxsiy serverlarda qo’llanilishi
kompaniya ko’lamida kichik xisoblanib, shuning uchun ularga xizmat ko’rsatish
onson bo’ladi. Katta sonli fizik serverlardan voz kechish orqali DT ni sotib
olishdagi muomolar kamayadi. Servis va ilovalar bulut ichida bo’lganligi uchun
istemolchilar DT sotib olishlari shart bo’lmaydi. - Xisoblash kuchi o’sishi.
Shaxsiy kompyuterlar bilan bulutli xisoblash resurslarini solishtirganda, bulutli
xisoblash resurslari katta imkoniyatlarga ega. Bulutli xisoblash kechi uning
serverlari soni bilan o’lchanadi. Istemolchiga superkompyuterdan masofadan
turib foydalanish imkoniyatini yaratib beradi, bu albatta oddiy shaxsiy
kompyuterda masalalarni yechish imkoniyati bo’lmaganda. - Malumotlar
saqlashdagi cheklanilmagan xajimlar. Malumotlarni saqlash xajmiga qarab
bulutli texnologiyalar qulay va avtomatik tarizda (istemolchi hohish istagiga
qarab) joylashtiradi. Oddiy shaxsiy kompyuter istemolchisi malumotlarini
saqlashga joy yetmaganda, bunday xolat bulutli xisoblash istemochilarida
yuzaga kelib chiqmaydi. - Operatsion tizim bilan mos kelishi. Bulutli
texnologiyalar istemolchilarda qanday operatsion tizim turganligiga qaramaydi.
Microsoft Windows operatsion tizimidan foydalnilayotgan mijoz, Unix
mijozlari bilan muomosiz malumotlarni almashishi mumkin. Servislardan
foydalanishda esa har bir operatsion tizim brauzerga qarab standartlashtiradi. -
Xujjat formatlari bilan mos kelishi. Shaxsiy kompyuterdagi fayl Microsoft
Word 2007 dasturi asosida bajarilgan bo’lsa, eski versiyalarida yani Microsoft
Word 2003 da ochish imkoniyati mavjud emas. Bulutli xisoblashlarda esa to’gri
kelmagan xujjatlarni ochish muomosi kelib chiqmaydi. - Istemolchilarning bir
gurux bo’lib ishlashidagi qulayliklari. Bulutli xisoblash tizimlarida bir vaqtning
o’zida bir necha istemolchilar ish olib borishlari mumkin. Xujjatlarni bir
kompyuterdan boshqasiga ko’chirib o’tkazish kerak bo’lmaydi. Xujjatlarni
taxrirlash tez aks etadi, bundan tashqari istemolchilar xujjatning yangilash
imkoniyati mavjud. - Bulutli xisoblashlarda fayllardan erkin foydalanish
imkoniyati mavjudligi. Agar malumotlar bulutda saqlanilayotgan bo’lsa, bu
malumotlardan istalgan vaqtda istemolchilar foydalanishlari mumkin faqatgina
Internet tarmog’i mavjud bo’lgandagina. Istemolchilar uchun keng qamrovdagi
qurulmalardan internetga kirish orqali foydalanishlari mumkin. Bulut mijozi
shaxsiy kompyuter, planshet, netbook, smartfon, notebooklardan foydalanishlari
mumkin. - Tabiy resurslardan foydalanishni kamaytirish. Bulutli xisoblash
texnologiyalarida xisoblash kuchlarini tejash nafaqat elektroenergiya bo’yicha
balki fizik maydon va tabiy resurslarni kamaytirish imkoniyati mavjud.
Malumotlarga ishlov berish markazi (ЦОД) malum bo’lgan salqin xududlarda
xam saqlash imkoniyati bor. Malumotlardan foydalana oladigan qurilmalar
xozirda juda ixcham xisoblanib, ishlab chiqarishda kamroq materiallar ketadi. -
Malumotlarni yoqolishiga bardoshligi. Bulutda saqlanilayotgan malumotlar,
o’zlarining nusxalarini bir necha serverlarga joylashtiradi. Shuning uchun
bulutda saqlanilayotgan malumotlarni yoqolishi extimoli juda xam kam albatta
buni istemolchining shaxsiy kopyuteri bilan solishtirganda. Kamchiliklari: -
Doyimiy Internet tarmog’i bilan aloqada bo’lishi lozim. Bulutli xisoblash
texnologiyalaridan foydalanishda har vaqt tarmoq Internetga ulangan bo’lishi
lozim. Bundan tashqari bir necha ilovalar mavjud bo’lib, ular kompyuterlarga
yuklanadi va ulardan uzoq muddatgacha ishlash imkoniyati bo’ladi. Boshqa
holatlarda esa har doimgidek oddiy xisoblanib, ulanish bo’lmasa ish xam
bo’lmaydi. Ko’pchilikning fikricha bu bulutli xisoblashlarning eng katta
kamchiligi deb yurutishadi. Axborot texnologiyalari rivojlanishini xisobga
olgan xolda shuni aytishimiz mumkunki Interner tarmog’i xozirgi kunda xar bir
joyda mavjud. Shuning uchun bu muomoli qarashlar tez vaqatlar ichida
umuman etiborda chiqadi. - Ishlash tezligi sekinligi. Ko’pgina bulutli servislar
to’la qonligicha ishlashlari uchun normal Internet – ulanishni talab qiladi. Bu
muomoni kelib chiqishini oldini olishda choralar ko’rilyapti va bu muomo tez
kunlarda judlik bilan to’g’irlanishiga ishonch yuqori darajada. - Dasturlarni
sekin ishlashi va to’iq funksional imkoniyatlarga ega bo’lmagan xolda. Bir
necha dasturlar bulutli tizimlarda sekin ishlashlari mumkin lokal kompyuter
tizimiga qaraganda. Bu uzoq masofadagi serverlarni yuklash qiyinchiliklari
tufayli yuzaga kelishi mumkin.
| 