|
N. D. Levitov insonning ruhiy holatlari bilan tananing funktsional holatlari oʻrtasida chegara chizdi
|
| bet | 2/10 | | Sana | 07.10.2024 | | Hajmi | 134,07 Kb. | | #273966 |
Bog'liq 3MRuhiy holat tuzilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ruhiy holatlar tizimli hodisalar boʻlganligi sababli, ularni tasniflashdan oldin ushbu tizimning asosiy tarkibiy qismlarini aniqlash kerak. Ruhiy holat tuzilishi quyidagi elementlardan iborat: (1-rasm): Holatlar uchun tizimni tashkil etuvchi omilni muayyan psixologik holatni ifodakab beruvchi haqiqiy ehtiyoj deb hisoblash mumkin. Agar tashqi muhit sharoitlari ehtiyojni tez va oson qondirishga yordam bersa, bu ijobiy holatning paydo boʻlishiga yordam beradi (quvonch, ilhom, zavq va boshqalar.) Agar qoniqish ehtimoli past yoki umuman yoʻq boʻlsa, u holda holat hissiy belgi nuqtai nazaridan salbiy boʻladi. A. O. Proxorovning fikricha, dastlab koʻplab psixologik holatlar muvozanatsiz boʻlib, yetishmayotgan maʼlumotni olgandan yoki kerakli resurslarni olgandan keyingina ular statik holatga keladi. Holat shakllanishining dastlabki davrida eng kuchli his- tuygʻular paydo boʻladi — bu favqulodda ehtiyojni amalga oshirish jarayoniga oʻz munosabatini bildiruvchi shaxsning sub’ektiv reaktsiyalari sifatida. Yangi barqaror holatning tabiatida muhim rolni „maqsadni belgilash bloki“ oʻynaydi, bu ehtiyojni qondirish ehtimolini ham, kelajakdagi harakatlar xarakterini ham belgilaydi. Xotirada saqlangan maʼlumotlarga qarab, umidlar, munosabatlar, his- tuygʻular va „ idrok filtrlari“ ni oʻz ichiga olgan holatning psixologik tarkibiy qismi shakllanadi. Oxirgi komponent davlatning mohiyatini tushunish uchun juda muhimdir, chunki u orqali inson dunyoni idrok etadi va unga baho beradi. Tegishli „filtrlar“ oʻrnatilgandan soʻng, tashqi dunyoning ob’ektiv xususiyatlari allaqachon ongga ancha zaif taʼsir koʻrsatishi mumkin va asosiy rolni munosabat, eʼtiqod va gʻoyalar egallaydi. Masalan, sevgi holatida mehr ob’ekti ideal va kamchiliklardan xoli boʻlib koʻrinadi va gʻazab holatida boshqa odam faqat qora rangda idrok qilinadi va mantiqiy dalillar bu holatlarga juda kam taʼsir qiladi. Agar ijtimoiy ob’ekt ehtiyojni amalga oshirishda ishtirok etsa, unda his-tuygʻular odatda sezgilar deb ataladi. Agar his-tuygʻularda idrok sub’ekti asosiy rol oʻynasa, unda sub’ekt ham, ob’ekt ham his-tuygʻular bilan chambarchas bogʻliq boʻlib, kuchli his-tuygʻular bilan ikkinchi shaxs ongida shaxsning oʻzidan ham koʻproq joy egallashi mumkin (rashk, hasad tuygʻulari, qasos, sevgi). Tashqi ob’ektlar yoki ijtimoiy ob’ektlar bilan muayyan harakatlarni amalga oshirgandan soʻng, odam qandaydir natijaga keladi. Bu natija yoki bu holatga sabab boʻlgan ehtiyojni tushunishga imkon beradi yoki teskarsi (rad etilish). Bunday holda, yangi holat paydo boʻladi — umidsizlik, tajovuz va boshqalar. Unda inson yangi resurslarni oladi, bu esa ushbu ehtiyojni qondirish uchun yangi imkoniyatlarni anglatadi. Agar natija salbiy boʻlishda davom etsa, ruhiy holatlarning kuchlanishini kamaytiradigan va surunkali stress ehtimolini kamaytiradigan psixologik himoya mexanizmlari faollashadi.
|
| |
