• Abu Rayhon Beruniy
  • Abu Ali ibn Sino
  • N. M. Kayumova




    Download 18,65 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet113/288
    Sana25.01.2024
    Hajmi18,65 Mb.
    #146071
    1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   288
    Bog'liq
    Maktabgacha pedagogika F.Qodirova 2019

    Abu Nasr Farobiy 
    (870-950] tabiatshunoslikning turli 
    tarmoqlari bilan shug'ullangan bo'lib, "Kitob qolhaji va al- 
    Miqdor”, "Kitob al-mabodi al-insonia", "Kalam fia'zo al hay von” 
    nomli asarlari bunga dalil bo'la oladi.
    Farobiy o'zining "Ixsoa al-ulum va al-ta'rif' asarida 
    zamonasidagi ilmlarni har tomonlama o'rganib, ularni ma’lum 
    tizimga solib, turkumlarga ajratdi, har bir ilm tarmog'iga ta'rif 
    berishga harakat qildi, tabiatshunoslik ilmiga katta e'tibor 
    berdi.
    Tabiatshunoslikka oid "Kitob al-mabodi al-insonia" "Kalam 
    fia'zo al hayvon" kabi asarlarida odam va hayvonlar ayrim 
    a'zolarining tuzilishi, xususiyatlari va vazifalari haqida, 
    ularning o'xshashligi va farqlari keltirilishi bilan birga, asosiy 
    anatomik-fiziolgik tushunchalar berilgan. Ularning ruhiy 
    holatlaridagi xususiyatlari haqida ham to'xtalib o'tilgan. 
    Kasalliklarning oldini olish, sog'lomlashtirish va boshqa 
    chora-tadbirlarni qo'llash lozim ekanligi haqida ma'lumotlar 
    keltiriladi.
    Abu Rayhon Beruniy 
    (973-1048] koinotdagi hodisalarni 
    taraqqiyot qonunlari bilan narsa va hodisalarining o'zaro 
    ta'siri bilan tushuntirishga urinadi. U tabiatshunos sifatida 
    tabiat haqida quyidagicha fikr yuritadi: "Ekin va nasi qoldirish 
    bilan dunyo to'lib boraveradi".
    Beruniy "Saydana" asarida 1116 turdagi dori-darmonlarni 
    tavsiflagan. Ularning 750tasi turli o'simliklardan, lOltasi 
    hayvonlardan, 107tasi esa minerallardan olinadi. Har bir
    302


    o'simlik, hay von va minerailarning xossalari, tarqalishi va 
    boshqa xususiyatlari keltirilgan.
    Abu Ali ibn Sino 
    (980-1037) jahon fani va madaniyati 
    taraqqiyotiga buyuk hissa qo'shgan olimlardan biridir. Yirik 
    qomusiy olim sifatida u o'z davri ilm-fanining deyarli barcha 
    sohalari bilan shug'ullangan. Turli yozma manbalarda uning 
    450dan ortiq asar yozganligi eslatiladi, Bizgacha esa 24tasi 
    yetib kelgan.
    Ibn Sino asarlari orasida uning mashhur “Tib qonunlari” 
    nomli shoh asari tibbiyot ilmining qomusi hisoblanadi. “Agar 
    dunyoda chang va g'ubor bo'lmasa insoniyat ming yil umr 
    ko'rardi" deb aytgan edi. Olimning juda ko'p qimmatli fikrlari, 
    jumladan, uning inson sog'lig'ini saqlash haqidagi, parhez, 
    gigiyena to'g'risidagi xulosa va maslahatlari hanuzgacha o‘z 
    ahamiyatini yo'qotmagan. U barcha yoshdagi kishilar uchun 
    jismoniy mashg'ulotlar bilan shug'ullanishni tavsiya etgan.

    Download 18,65 Mb.
    1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   288




    Download 18,65 Mb.
    Pdf ko'rish