MUSTAQIL ISH MAVZULARI VA SHAKLLARI
№
|
Mavzu nomi
|
TMI shakli (zamonaviy va turli shaklli bo‘lishiga katta e’tibor beringlar)
|
Soati
|
|
Ma’ruza mashg‘ulotlarga tayyorgarlik ko‘rish
|
Ma’ruza mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
2
|
|
Amaliy mashg‘ulotlarga tayyorgarlik ko‘rish
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
2
|
|
Ekran va uning asosiy xususiyatlari va ishlash prinsiplari
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
|
Rastrli va vektor grafikasi formatlari
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
|
Tasvir o‘lchamlari: dpi, lpi, ppi haqidagi tushunchalar
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
2
|
|
Raqamli tasvirlarni chop etish va ularni texnik vositalari
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
|
Rang modellari bilan ishlash
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
|
Konturlarni ajratish va aniqlash funksiyalari
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
2
|
|
Qatlamlar, kanallar, grafiklar formatlar bilan ishlash
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
2
|
|
3-o‘lchovli grafik obe’ktlarni qurish usul va algoritmlari
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
|
Dasturlashda kompyuter grafikasi
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
2
|
|
OpenGL, Web3D, DirectX grafik kutubxonasi haqida
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
|
Kompyuter animatsiyasi haqida umumiy ma’lumot
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
|
Kompyuter grafikasining boshqa turdagi dasturlari haqida
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
|
3d MAX, Maya,AvtoCad,Flash dasturlari tщ-risida umumiy ma’lumot
|
Amaliy mashg‘ulotlarini takrorlash, konspekt qilish, adabiyotlar bilan tanishish
|
4
|
Jami
|
48
|
GLOSSARIY
Rastr grafikasi asosan elektron va poligraf nashriyotlarda qo‘llaniladi. Rastr grafikasining asosiy elementi sifatida nuqta qabul qilingan. Agar tasvir ekranda ko‘rilsa, bu nuqta «piksel» deb aytiladi. Kompyuterda qo‘llaniladigan operatsion tizimlarning imkonitiyaga ko‘ra, 480x640, 800x600, 1024x768 va undan ko‘proq pikselga ega bo‘lgan tasvirlar joylashuvi mumkin. Tasvirning o‘lchamiga ko‘ra uning imkoniyati ham oshib boradi. Ekranning imkoniyati parametrik bo‘lib, bir dyuymdagi nuqtalar soni bilan belgilanadi. Rastr grafikasi uchun kamdan-kam hollarda grafik programmalar yordamida qo‘lda bajarilgan tasvirlar ishlatiladi.
Vektorli grafika-uning tasvirni aks ettirishda asosiy elementi chiziq bo‘lib hisoblanadi. Kompyuter xotirasida bu chiziq juda katta joy egallaydi, chunki xotirada chiziqning pa rametrlari ko‘rsatiladi yoki formula orqali beriladi. Unda sodda ob’ektlar murakkab ob’ektlarga birlashtiriladi, shu sababli vektor grafikasini ob’ektga yo‘naltirilgan grafika deb ham aytiladi. Kompyuter xotirasida vektor grafikasi chiziqlar sifatida saqlanib turishiga qaramasdan, tasvir ekranga nuqtalar sifatida chiqariladi. Tasvirni ekranga chiqarishdan oldin har bir parametrni hisoblab chiqadi. SHu sababli vektor grafikasini hisoblanuvchi grafika deb aytiladi. Vektor grafikasi yordamida sodda turdagi bezash ishlarini olib borish mumkin.
Fraktal grafika-bu matematik tenglamalar yordamida tashkil etiladigan tasvirdir. Eng sodda fraktal ob’ekt sifatida qor uchqunlarini, yoki paporotnik bargini keltirish mumkin. SHuning uchun ham fraktal ob’ekt chizish yoki bezash asosida emas, balki programmalashtirish asosida hosil bo‘ladi. Kompyuterda tashkil qilingan turli o‘yinlarda ham fraktal grafikasidan foydalaniladi. Fraktal grafikasi kompyuter xotirasida saqlanib turmaydi. Har bir tasvir tenglama yoki tenglamalar sistemasi asosida quriladi. Fraktal grafikadagi tenglamaning biror koeffitsientini o‘zgartirish orqali butunlay boshqa tasvirni hosil qilish mumkin.
Varnok algoritmi. Varnok algoritmi tasvir tekisligini 4 qismga bo’lishga asoslangan va xar qismi uchun algaritim onson yechiladi. Ekran 4 qismga bo’linadi. Agar qism eng yaqin yoq proektsiyasi bilan to’liq yopilsa yoki birorta ham yoqning proektsiyasi bilan yopilmasa unda masala yopiladi, yani to’liq bo’yaladi yoki chetlashtiriladi. Agar ikkala shart ham bajarilmasa u holda qism yani 4 qismga bo’linadi va shartlar tekshiriladi. Ushbu jarayon qismning o’lchovi bir pikseldan kichik bo’lgunga qadar bajariladi.
Z bufer usuli. Ko’rinmas chiziq va sirtlarni chiqarib yuborish algoritimlaridan biri bu Z bufer usuli bo’ladi.
Bu usul 1 yondoshishga to’g’ri keladi va har bir nuqta bilan ishlaydi. Tasvir tekistligidagi har bir nuqtaga (pikselga) (x,u) rangdan tashqari u xotirada saqlanadi. Dastlab uni (chuqurlik) +∞ teng deb hisoblaymiz. Ixtiyoriy yoqni tasvir tekistligiga tasvirlash uchun uning har bir pikseli uchun Z chuqurligi hisoblanadi. Agar u dastlabki chuqurligidan kichik bo’lsa bu qiymat Z buferi kiritiladi va eski qiymati chiqarilib yuboriladi. Va Z buferidagi piksellar ekranda chiqariladi. Ko’shni piksellarni Z chukurligini hisoblashdi butun qiymati Brizensheyim algoritimidan foydalanish tavsiya etiladi. Aytish joizki Z koordinatsiya qiymati ob’ektlarning yorug’ligini berishda yoki ularni umuman chikarib yuborishda keng qo’llaniladi.
Diffuzion qaytish.Yorug’likning barcha (hamma) yo’nalishlar buyicha tekis tarqalishi. Qaytgan yorug’likning xossalari yorug’lik manb’asining shakli va yo’nalishiga va yana yoritalayotgan sirtning joylashishiga va uning xossalariga bog’lik. Ideal tarqatuvchidan nuqtaviy manba’ning yorug’ligi Lamberning kosinuslar qonuniga asosan qaytariladi.
Bu yerda I-qaytgan yerug’likning intensivligi;
Ie-nuktaviy manbaning intensivligi;
kd- diffuzion qaytishning koeffitsienti (const, 0≤ Kd≤1);
θ –erug’lik manbasiga e va sirtning (tashqi) normali n yunalishlari o’rtasidagi burchak
Guro usuli. Bu usul uchlarning yerug’liklarini aniqligiga asoslangan xolda ularning qiymatlarini bir chiziq interpolyatsiya orqali butun yoqning yorug’lik qiymatlarini topishga asoslangan.
RGB rang modeli. RGB (red-qizil, green-yashil, blue-ko’k) rang modeli eng oddiy deb hisoblanadi. Bu rang modeli additiv, yaьni biror bir kerakli rangni xosil qilish uchun uning asosiy ranglari yig’iladi. barchasi bu sistema orqali ifodalanuvchi ranglar birli kubni tashkil qiladi.
CMY rang modeli. Rangli bosmaga chiqaruvchi qurilmalarda CMY (cyan-moviy, xavorang; magenta-pushti, malinoviy; yellow-sariq) rang modeli tez-tez ishlatiladi. Moviy, pushti va sarik asosiy ranglar qizil,yashil va ko’k ranglarni to’ldiruvchi bo’ladilar. CMY rang modeli-subtraktiv, ya’ni biror kerakli bo’lgan rangni xosil qilish uchun asosiy ranglar oq rangdan ayriladi. Moviy rang qog’ozga tushirilayotgan qizil rang to’liq yutiladi, ya’ni moviy rang tushayotgan oq rangdan (qizil, yashil va ko’k ranglarning yig’indisi) qizil rangni ayirib tashlaydi. Pushti rang yashil rangni yutadi, sarik rang esa – ko’k rangni. Moviy va sariq ranglar bilan bo’yalgan sirt qizil va ko’k ranglarni yutib faqat yashil rangni qoldiradi. Moviy, sarik va pushti ranglar qizil, yashil va ko’k ranglarni yutib natijada qora rangni qoldiradi.
YIQ rang modeli. Televideniyada YIQ rang modeli keng foydalaniladi. Bu model RGB rang modelining bir varianti hisoblanadi, efirga uzatish effektivligini oshirish maqsadida ishlatiladi va oq-qora televideniya bilan ishlashni ta’minlaydi.
HSV rang modeli. RGB, CMY(K) va YIQ rang modellari qurilmalar uchun mo’ljallangan va odam tomonidan rang berish uchun noqulay.HSV(Hue-ton, Saturation-to’yinganlik, Value-yorug’lik qiymati) rang modeli foydalanuvchiga mo’ljallangan bo’lib rangni ton, to’yinganlik, yorug’lik qiymati kabi tushunchalar orqali berish imkonini beradi. HSV modelida tsilindrik koordinatalar sistemasi ishlatiladi, barcha ifodalanuvchi ranglar esa olti qirrali konusni tashkil qiladi.
HLS rang modeli. HLS (Hue-ton, Lightness-yorug’lik, Saturation-to’yinganlik) HSV modelining modifikatsiyasi bo’lib u orqali ifodalanuvchi ranglar ikkita olti qirrali va asoslari birlashtirilgan konusni tashkil qiladi. Oq rang yuqoriga siljitilgan.
Animatsiya — bu, ob’ektlar, kameralar, yoruglik manbalarini o’zaro joyini almashtirish yoki ularning parametrlarini vakt bo’yicha o’zgarishiga ega vazifa, topshiriq
.TIF. Rasmni ushbu formatda saqlaganingizda, hech qanday bosim (siqish) ishlatilmaydi. Ushbu formatda tasvir nusxasi faylida saqlanadigan eng yuqori sifat va moslik darajasini olasiz. Bu yuqori sifatli tasvirlarni saqlash uchun professional dizaynda ishlatiladigan yagona format. Sifatli TIF-tasvirlar bir necha yuz megabaytni egallashi mumkin. TIF formati tasvirlar va raster grafikalarni vektor dasturlari va nashriyot tizimlariga o'tkazishda eng yaxshi tanlovdir.
.JPG. Ushbu format tasvirni o'nlab marta siqish uchun ishlatiladi. Ushbu format sizga turli xil siqishni nisbatlarini qo'llash imkonini beradi va shu bilan sifatni oshirish yo'nalishida yoki faylni qisqartirish bo'yicha tanlovni amalga oshiradi. Professional formatda chop etishda bu format tasvir sifatining sezilarli darajada yo'qotilishi sababli foydalanilmaydi. Monitorni ekrandagi tasvirni ko'rish yoki printerdagi chop etish sifati JPG-formati etarli. JPG formatida jpeg yordamida siqishni usuli qo'llaniladi. Ushbu usul fotosurat sifatining raster tasvirlarini yaxshiroq siqib chiqaradi va logotiplarni yoki diagramlarni noto'g'ri bosadi. Ushbu formatda 200-300 ppi yuqori piksellar soniga ega bo'lgan katta hajmli tasvirlar kichikroq va katta yo'qotishlar bilan qisqaradi va 72-150 ppi past o'lchamda kam siqiladi.Tasvirlarni JPG formatida saqlash kerak emas, chunki ranglarning barcha nozikligi muhim ahamiyatga ega, chunki siqilish paytida ba'zi ranglar haqidagi ma'lumotlar o'chiriladi. Ushbu formatda siz faqat ishning yakuniy versiyasini saqlab qo'yishingiz kerak, chunki har qanday qayta tejash yangi ma'lumotlar yo'qotilishiga va rasmni aylanishga olib keladi.
.GIF. Bu CS uchun maxsus yaratilgan raster grafik formatidir. Ushbu formatda LZW tomonidan belgilab qo'yilgan siqishni usuli mavjud. Ushbu format cheklangan rang palitrasiga ega. GIFning asosiy cheklovi shundaki, rangli tasvir 256 dan ortiq rangga ega bo'lishi mumkin, shuning uchun bu formatdagi ranglar qo'pol bo'lib, tasvirning o'zi g'alla bo'ladi. U chop etishda ishlatilmaydi va monitor yoki printer uchun mo'ljallangan tasvirlar uchun tavsiya etilmaydi. GIF-formatida tasvirning piksellari magistral orqali yoziladi. Ushbu texnologiya yordamida faylning faqatgina bir qismini olgan bo'lsangiz, allaqachon tasvirni ko'rishingiz mumkin, ammo sifatsiz. Ranglar orasidagi aniq chegaralar bilan yoki monoxrom rasmda aks etgan bo'lsa, bu formatni JPG dan yuqori siqishni darajasi va sifat o'zgarmaydi. GIF-da siz bir yoki ikkita rangni shaffof qoldirishingiz mumkin va ular veb-sahifalarni ko'rish brauzer dasturlarida ko'rinmas bo'ladi. Shaffoflik tasvirdagi qo'shimcha alfa kanali orqali taqdim etiladi va fayl bilan saqlanadi. Bunga qo'shimcha ravishda, bu fayl formati bir emas, balki Internet-brauzerlari faylda ko'rsatilgan chastotalar bilan bir-birini ta'mirlashi mumkin bo'lgan bir nechta raster tasvirlar bo'lishi mumkin. Bir nechta suratlar yordamida GIF animatsiyasi deb ataladigan harakat tasavvur hosil bo'ladi. GIF formati veb-sahifalarni yaratish uchun ishlatiladi: bannerlar (reklamani ekranlashtiruvchi), fon elementlari.
PNG. Bu yaqinda ishlab chiqilgan, GIF formatini o'zgartirish uchun ishlab chiqilgan format. Kichkina siqishni usuli qo'llaniladi, bu deflate deb ataladi. Siqilgan endeksli fayllar (kichik sonli ranglar bilan) o'xshash GIF-fayllarga nisbatan kichikroq hajmga ega. Fayllarning rang chuqurligi 48 bitagacha bo'lishi mumkin. GIF formatidan farqli o'laroq, PNG nafaqat oshkoralikni, balki shaffofligini ham qo'llab-quvvatlaydi. PNG fayl formatida tuzatish o'lchovlari haqida ma'lumot saqlanadi.Gamma monitor ekranining yorqinligini elektrotlardagi kuchlanishga bog'liqligini aniqlaydigan ma'lum bir raqammi? (CRT). Ushbu raqam ekran uchun yorqinlikni to'g'rilashga ruxsat beruvchi fayldan o'qiladi. Makintosh OS'da yaratilgan suratlarni boshqa OSlarda bir xil ko'rish kerak. Bu xususiyat sizga foydalanuvchi uskunasidan qat'i nazar, xuddi shunday ma'lumotni ko'rsatish imkonini beradi.
EPS. Bu grafik ma'lumotlarni saqlashning eng qulay va universal usuli. Vektorli va raster tasvirlarni nashriyot tizimlariga o'tkazish uchun mo'ljallangan. Grafika bilan ishlaydigan barcha dasturlar yaratiladi. Ushbu format faqat Postscript tilini qo'llab-quvvatlaydigan qurilmada chop etilganda foydalaniladi. EPS formatida ma'lumotlar barcha Adobe grafik dasturlarining clipboardga saqlanadi. EPS fayllari yordamida tasvirlarning kichik rasmlarini saqlashingiz mumkin. Sketch EPS fayli bilan saqlangan past tasvirli nusxa va tasvirdagi tasvirni ko'rish imkonini beradi. EPS-faylini tahrirlash uchun ochish uchun Adobe-Photoshop, Illustrator kompaniyasining dasturlari kerak. Grafika dasturlarining qolgan qismi faqat ijro etish rejimida ochilishi mumkin.
PDF . Bu elektron hujjatlar, taqdimotlar va shuningdek, tarmoqlar orqali grafikani uzatish uchun grafik dasturlardan mustaqil ravishda ishlab chiqilgan format. PDF-fayllari PostScript fayli yoki eksport funktsiyasidan aylantirilib yaratiladi. Dasturlar fotoshop, Illustrator faqat bitta sahifali PDF faylini yaratishi mumkin. PDF formatidagi barcha ma'lumotlar siqilgan bo'lishi mumkin. Turli turdagi axborotlarga turli xil siqishni turlari qo'llaniladi. PDF fayli optimallashtirilishi mumkin - bu ikki nusxadagi elementlarni olib tashlaydi, birinchi navbatda matn uchun avval grafiklar uchun sahifalarni yuklash uchun sahifa tartibini o'rnatadi. PDF formati kichik formatdagi grafikalar va matnlardagi tarmoqlar orqali uzatish uchun ishlatiladi. Ko'p qavatli fayllarning o'ziga xos xususiyati ular elektron hujjatlarni qidirishni va ko'rishni ta'minlaydigan elementlarni o'z ichiga olishi, shuningdek, ko'p tilli matnlar va elektron jadvallarni o'z ichiga olishi hisoblanadi. PDF-fayllar bilan ishlaydigan eng qulay vosita Acrobat dasturi hisoblanadi. Ushbu dasturning ikkita varianti mavjud: Acrobat Professional (ko'p sahifali fayllarni yaratish uchun) va Acrobat Reader (PDF-fayllarni ko'rish uchun).
PSD. Bu fotoshopning ichki formatidir. Ko'proq grafik dasturlari tomonidan qo'llab-quvvatlana boshlandi. Ushbu format sizga ko'plab qatlamlar va qo'shimcha alfa kanallari bilan oddiy ranglar, konturlar va boshqa maxsus ma'lumot kanallari bilan rasmni saqlash imkonini beradi.
BMP . Windowsning mahalliy grafik formati bo'lgan Raster formati. Barcha tahrirlovchilar tomonidan qo'llab-quvvatlanadi. Ushbu format Windows tizimida ishlatish uchun mo'ljallangan kichik bitmap tasvirlarni saqlaydi. Bu kam siqish darajasi bilan past sifatli format. Uni uzatish uchun emas, veb-dizayn uchun ishlatish tavsiya etilmaydi.
PCX . Ushbu format eng mashhur. Grafika bilan ishlaydigan deyarli har qanday dastur bu formatni qo'llab-quvvatlaydi. PCX formati RLE tomonidan ko'rsatilgan siqishni usulini qo'llab-quvvatlaydi. Ushbu format, soyali tasvirlar va kichik rang chuqurligi bo'lgan tasvirlar uchun ishlatiladi.
WMF. Bu Windows grafik dasturlari tomonidan ishlatiladigan vektor formatidir. Ushbu format vektor tasvirlarni Windows muhitida clipboardga o'tkazish uchun ishlatiladi. Ushbu format vektor grafikalar bilan ishlaydigan deyarli barcha dasturlar tomonidan qabul qilinadi. Ushbu formatni bitmapli tasvirlar uchun ishlata olmaysiz. Kamchiliklari: rangli distortion va grafik dasturlarda tasvirlar uchun o'rnatilgan bir qator parametrlarni saqlanmasligi.
AI. Illustrator ning ichki formati. Fotoshop dasturi tomonidan ochilishi mumkin, bundan tashqari, bu format vektor grafikalar bilan bog'liq barcha dasturlar tomonidan qo'llab-quvvatlanadi. Ushbu format vektorli tasvirlarni bir dasturdan boshqasiga o'tkazishning eng yaxshi usuli hisoblanadi. Ko'pgina holatlarda AI-formati orqali o'tkazishda bitmap grafikalari yo'qoladi.
CDR. Bu Corel Draw dasturining ichki formatidir. Ushbu format juda mashhur va dasturiy ta'minotning o'zi ham. Ko'p dastur vektor fayllarini Corel Draw formatlariga kiritishi mumkin. CDR formatida raster grafik obyektlari ham mavjud. Siquv ushbu formatda ishlatiladi va turli xil vektor va raster fayllari uchun turli xil siqishni ishlatiladi.
Metafile formatlari. Metafiles raster va vektor ma'lumotlarini saqlab turishi mumkin. Eng oddiy metafiles vektor formatidagi fayllarga o'xshaydi; ular vektor ma'lumotlarining elementlarini aniqlash uchun til yoki sintaksisni o'z ichiga oladi, lekin tasvirning bitmap rasmini o'z ichiga olishi mumkin. Metafiles odatda apparat platformalari orasidagi raster va vektor ma'lumotlarini ko'chirish, shuningdek, dasturiy platformalar orasidagi rasmlarni ko'chirish uchun ishlatiladi.
ILOVALAR
|
