Foydalanilgan adabiyotlar

Namangan Institute of Engineering and Technology 
nammti.uz 
10.25.2023
Pg.462 
Annotatsiya. Mazkur maqolada iqtisodiy matematik usullarni elektron hisoblash mashinalar
yordamida yechiladigan murakkab optimal masalalarni milliy iqtisodda iqtisodiy jarayonlarni son 
va miqdor jihatdan analiz qilish imkoniyatlari muhokama qilingan. MS Excel dasturi yordamida ham 
turli xil iqtisodiy masalalarni yechish ketma-ketliklari taxlil qilingan. 
Kalit so’zlar: iqtisodiy matematik masalalarni yechishdagi Ms.Excel dasturi funksiyalari. 
 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida milliy iqtisodiyotning strategik planlashtirish, boshqarish hamda 
bashoratlashda ishlab chiqarish jarayonini chuqur ilmiy tahlil qilish, mehnat unumdorligi va ishlab 
chiqarishning rentabellik darajasini o’stirish, ichki imkoniyatlardan qidirib topishda, iqtisodiy 
matematik usullardan va kompyuterlardan foydalanish katta samara bermoqda.
Keyingi yillarda iqtisodiy matematik usullar milliy iqtisodning strategik planlashtirish va 
boshqarishda keng miqyosda qo’llanib, iqtisodiy matematik usullarni elektron hisoblash mashinalar
yordamida yechiladigan murakkab optimal masalalarni milliy iqtisodda iqtisodiy jarayonlarni son 
va miqdor jihatdan analiz qilish muhim ahamiyat kasb etmoqda. 
Hozirgi kunda iqtisodiy masalalarni kompyuter yordamida yechish, turli qarorlar qabul qilishga 
mo’ljallangan ekspert tizimlar, amaliy dasturlar paketlari hamda yuqori bosqichli dasturlar yaratilib, 
soha mutaxassislari e’tiboriga havola qilingan. Jumladan, MS Office paketi tarkibidagi MS Excel 
dasturi yordamida ham turli xil iqtisodiy masalalarni yechish mumkin. Ushbu dasturning ba’zi 
imkoniyatlarini quyidagi masala misolida keltirilgan. 
Faraz qilaylik, korxona uch xil mahsulot ishlab chiqarishga ixtisoslashgan bo’lib, ularning 
resusrlar hajmi quyidagicha: ish kuchi 1000 kishi/soat, xomashyo 1500 birlik, uskuna 1300 
stanok/soat. Bir birlik A mahsulotni ishlab chiqarishga 2.5 kishi/soat, 3 birlik xomashyo, 3 
stanok/soat; Bir birlik B mahsulotni ishlab chiqarishga esa 3 kishi/soat, 2.8 birlik xomashyo, 3
stanok/soat;Bir birlik C mahsulotni ishlab chiqarish uchun 1.5 kishi/soat, 2.5 birlik xomashyo, 2.5 
stanok/soat sarflanadi.Bir birlik A mahsulotni sotishdan 600so’m, B mahsulotdan 550 so’m, C
mahsulotdan esa 700 so’m foyda olish mumkin.Yuqoridagi ma’lumotlarda asosan: 
1.Masalaning iqtisodiy-matematik modeli tuzilsin. 
2.Masalaning yoyilgan iqtisodiy-matematik modeli tuzilsin. 
3.Chegaraviy shartlarga iqtisodiy ta’rif berilsin. 
Masalani yechish uchun Excel dasturini ishga tushirib, quyidagi ketma-ketliklarni bajaramiz: 
Dastavval A
1
yacheykaga o’zgaruvchi so’zini kiritib, A
2 
yacheykaga A o’zgaruvchini, 
B
2
yacheykaga B o’zgaruvchini, C
2 
yacheykaga C o’zgaruvchini kiritamiz.D
4
yacheykaga maqsad 
funksiyasini hisoblash uchun quyidagi formulani asosida amalga oshiriladi: 

Download 15,56 Mb.