Навоий давлат кончилик институти ва тошкент давлат техника университети илмий даражалар берувчи

5
KIRISH (fan doktori (DSc) dissertatsiyasi annotatsiyasi) 
Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati.
Jahonda foydali qazilma 
konlarini qidirish va ularni samarali qazib olish, sanoat va xalq xo‘jaligining xom-
ashyo resurslari zahiralarini o‘sishining asosiy sharti hisoblanadi. Burg‘ilash 
ishlarining resurs va energiya tejamkorligi foydali qazilma konlarini qidirish 
xarajatlarini kamaytiradi. Tog‘ jinsini parchalovchi asbob burg‘ilash uskunasining eng 
yuqori yuklangan va asosiy qismi hisoblanadi. Burg‘ilash uskunalarining 
ekspluatatsiya samaradorligining katta hissasi tog‘ jinsini parchalovchi asboblarning 
ishiga va yoqilg‘i-energiya harajatlarini to‘g‘ri tashkil etishga bog‘liq bo‘lib, tog‘ 
jinsini parchalovchi asbobning ekspluatatsion ko‘rsatkichlarini yaxshilash, burg‘ilash 
uskunasi yuritmasidan ajraluvchi ikkilamchi va qayta tiklanuvchi energiya 
manbalaridan oqilona foydalanish, yoqilg‘i va energiya tejovchi texnologiyalarni 
qo‘llash burg‘ilash uskunalarining ekspluatatsion xarajatlarini sezilarli darajada 
kamaytiradi. Skvajinalarni burg‘ilash tezligini oshirish, tog‘ jinsini parchalovchi asbob 
chidamliligini oshirish va burg‘ilash ishlarining yoqilg‘i-energiya sarflarini 
kamaytirish bilan bog‘liq masalalar oxirigacha yechilmagan va ularni hozirda yechish 
alohida ahamiyat kasb etadi. 
Bugungi kunda geologik razvedka va geotexnologik skvajinalarni burg‘ilash 
ishlarida asosan skvajina tubini siqilgan havo bilan yoki suv asosida tayyorlangan 
yuvuvchi suyuqliklar bilan tozalab burg‘ilash usuli tashkil etadi. Havo bilan 
skvajinaning tubini tozalab burg‘ilashda havoning past issiqlik o‘tkazuvchanligi 
sababli skvajina tubida tog‘ jinsini parchalovchi asbobning samaradorligiga salbiy 
ta’sir ko‘rsatuvchi yuqori harorat hosil bo‘lishi, suv asosida tayyorlangan yuvuvchi 
suyuqliklar bilan burg‘ilashda esa skvajina tubida shlamli rejimni yuzaga kelishi 
sababli tog‘ jinsini parchalovchi asbobni samaradorligining kamayishi va burg‘ilash 
ishlarining energiya sarflarini oshib ketishi muammolari bo‘yicha ilmiy izlanishlar olib 
borilmoqda. Bu borada resurs tejovchi texnologiyalarni ishlab chiqish asosida 
burg‘ilash uskunalarining samarali ekspluatatsiyasining ilmiy asoslarini yaratish va 
ularni joriy qilish natijasida burg‘ilash uskunalarining samaradorligini oshirishga 
alohida e’tibor qaratilmoqda. 
Respublikamizda foydali qazilmalarni qazib olish ishlarini jadallashtirish, 
burg’ilash uskunalarining ekspluatatsiya ko‘rsatkichlarini oshiruvchi samarali 
usullarni tadqiq qilish, burg’ilash ishlarining energiya va resurs sarflarini kamaytirish
bo‘yicha ilg‘or ilmiy asoslangan chora-tadbirlarni joriy qilinib, bir qator ilmiy-amaliy 
natijalarga erishilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonida
1 
«ishlab 
chiqarishni jadal rivojlantirishga qaratilgan sifat jihatidan yangi bosqichga o‘tkazish 
orqali sanoatni yanada modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, prinsipial jihatdan 
yangi texnologiya turlarini o‘zlashtirish, energiya va resurslar sarfini kamaytirish, 
ishlab chiqarishga energiya tejaydigan texnologiyalarni keng joriy etish...» kabi muhim 
vazifalar belgilangan. Ushbu vazifalardan kelib chiqqan holda, burg‘ilash 
1
O‘zbekiston Respublikai Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi PF-60-son «2022-2026 yillarda yangi 
O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to’g’risida» gi Farmoni.

6 
uskunalarining energiya sarflarini kamaytirish va resurs tejamkorligini oshirish, 
skvajinani burg
‘
ilash tannarxini kamaytirish katta ilmiy va amaliy ahamiyat kasb etadi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi PF-60-son 
«2022-2026 yillarda yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida» gi, 
2015 yil 4 martdagi PF-4707-son «Ishlab chiqarishni strukturaviy qayta tuzish, 
modernizatsiyalash va diversifikatsiyalashni ta’minlash bo‘yicha 2015-2019 yillarga 
mo‘ljallangan chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida»gi Farmonlari va 2019 yil 17 
yanvardagi PQ-4124-son «Kon-metallurgiya tarmog‘i korxonalari faoliyatini yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» gi Qarori hamda mazkur faoliyatga 
tegishli boshqa meyoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirishga 
ushbu dissertatsiya tadqiqoti muayyan darajada xizmat qiladi. 

Download 2,23 Mb.