95
E. Katalizatorning faolligi.
Katalizator metallari oksidlar ko‘rinishida hosil bo‘ladi
va ularni faol
bo‘lishi uchun vodorod yordamida tiklash zarur. Tiklanishda metall fazasini
yaxshi dispersiyasini ta’minlash uchun tiklanishdan oldin katalizator dastlab
yuqori haroratda bo‘rishi kerak. Katalizator metall funkstiyasining faolligi
uchun metallning yaxshi disperstiyasi birlamchi ahamiyatga egadir.
Uning
faolligi ko‘rsatkichlarini dispersiyaga bog‘liq holda siklogeksanning benzolga
degidrirlanishi reaksiyasi bilan tavsiflash mumkin.
J. Xlororganikaning ta’siri.
Xlor katalizatorga kerakli kislotalilikni beradi. Katalizatorning kislotaliligi
katalizator massasidan 0,9-1,1% chegaradagi xlor miqdoriga rostlanadi.
Xlorning ortiqchasi juda katta kislotalilik vodorodning iste’molchilari bo‘lishi
va riformat bo‘yicha unumdorlik uchun nomaqbul bo‘lishi gidrokreking
reakstiyalarini kuchaytiradi. Bundan tashqari haroratning oshishiga olib keladi,
koks hosil bo‘lishiga zamin yaratadi. Juda past kislotalilik
katalizatorning
kislotalilik funkstiyasini pasaytiradi, bu aromatik birikmalar hosil bo‘lishini
kamaytiradi.
Qo‘zg‘almas katalizator qatlamida boruvchi riforming
Qurilma quyidagi bloklardan iborat: xom-ashyoni gidrotozalash,
sirkulyatsiyalanuvchi gazni tozalash, katalitik riforming, gazlarni separatsiyalash
va benzinni barqarorlashtirish.
Qo`zqalmas katalizator qatlamida boruvchi
katalitik riforming texnologik sxemasi 8.1- rasmda keltirilgan. Xom-ashyo 12-
nasos orqali bosim ostida (4,7 MPa) gidrotozalangan sirkulyatsiyalanuvchi
vodorod saqlagan gaz va riformingdan ajralgan ortiqcha
vodorod saqlovchi gaz
bilan aralashtirishga beriladi. Bu aralashma 16-pechning alohida bo‘limida
qizdiriladi (450
0
S) va 15-gidrotozalash reaktoriga kiritiladi. Reaktordagi
alyumokobaltmolibdenli
(AlCoMo)
katalizator
ishtirokida
oltingugurtli
birikmalar buzilib, so‘ngra vodorod sulfid (H
2
S) holida chiqariladi. Shu bilan bir
vaqtda azotli va kislorodli birikmalardan ham tozalash jarayoni boradi. Bug‘-
96
gazli aralashma 15-reaktordan chiqib, 10-qaynatgich va 14-sovutgichda
sovutiladi va 35
0
S harorat bilan 8-gazoseparatorga kiritiladi. Bu yerda aralashma
suyuq gidrogenizatga va gazga ajratiladi. Gaz 2-absorberning pastki qismidan
monoetanolamin (MEA) yordamida vodorod sulfiddan tozalash uchun kiritiladi,
so‘ngra 11-kompressor yordamida 4,7-5,0 MPa bosimgacha siqiladi va
gidrotozalash tizimiga yuboriladi. Ortiqcha gaz 1-kompressor
yordamida
5MPagacha siqiladi va qurilmadan chiqariladi. Gidrogenizat 8-gaz separatoridan
chiqib 9-issiqlik almashtirgichda sovutiladi va 7-bug‘latuvchi kolonnaga
kiritiladi. Kolonna yuqori qismidan chiquvchi vodorod sulfid, uglevodorod
gazlari va suv bug‘i 6-sovutgichda sovutiladi va 4-separatorga yuboriladi.
Separator pastki qismidan 5-nasos orqali kondensat yig‘ib olinadi va 7-
bug‘latuvchi kolonnaga qaytariladi. Vodorod sulfid
va uglevodorod gazlari
MEA bilan tozalash uchun 3-kolonnaga kiritilladi. Kolonna yuqori qismidan
chiquvchi bug‘lar 27-fraksiyalovchi absorberga yuboriladi. Gidrogenizat 7-
bug‘latuvchi kolonna pastki qismidan chiqarilib 10-qaynatgich va 9-issiqlik
almashtirgichdan so‘ng, 13-nasos orqali riforming blokiga yuboriladi. Gaz
mahsuloti aralashma dastlab 20-issiqlik almashtirgachda qizdiriladi, keyin 16-
pechda 500-520
0
S haroratda qizdirilib 19-reaktorga kiritiladi. Aralashma 18 va
17-reaktorlardan ketma-ketlikda o‘tib, har bir reaktordan so‘ng 16-pechda
qizdiriladi va nihoyat oxirgi 17-reaktordan keyin gaz mahsuloti 20-issiqlik
almashtirgich va 21-sovutgichda 30
0
S gacha sovitiladi va 22-yuqori bosimli
separatorda (3,2-3,6 MPa) katalizatdan sirkulyasiyalanuvchi
vodorod saqlagan
gazni ajratish uchun kiritiladi. Sirkulyatsiyalanuvchi gaz 5 MPa bosim ostida
24-kompressor yordamida platforming tizimiga qaytariladi, ortiqchasi esa
gidrotozalash tizimiga uzatiladi. Beqaror katalizat 22-separatordan 23-past
bosimli separatorga (1,9 MPa) kiritiladi. Katalizatdan ajralgan uglevodorodli gaz
separator
yuqori qismidan chiqarilib, 27- fraksiyalovchi absorberga kirishdan
oldin gidrotozalashdagi uglevodorod gazlari bilan aralashtirilib kiritiladi.
Absorbent sifatida beqaror katalizat (benzin) xizmat qiladi. 27-absorberda 1,4
MPa bosimda yuqorida harorat 40
0
S da quruq gaz ajratiladi. Beqaror katalizat
97
26-nasos yordamida 31-issiqlik aralashtirgich orqali 34-kolonnaga beriladi va bu
erda barqarorlashtiriladi. Mahsulotning bir qismi 27 va 34-kolonnaning pastki
qismidagi haroratni tutib turish uchun 28-pech orqali sirkulyatsiya qilib turiladi.
Barqarorlashtirishni bosh fraksiyasi 32-jihozda sovutiladi va 33-yig‘gichga
kiritiladi, u erdan 35-nasos orqali kolonnaga “sovuq-sug‘orish”
sifatida
qaytariladi, ortiqchasi qurilmadan chiqariladi. Kolonna 34 ni pastki qismidan
barqaror benzin 31 va 30-issiqlik almashtirgichda sovitilgandan keyin 29-nasos
orqali 27-fraksiyalovchi absorberga kiritiladi, uning ortiqcha qismi qurilmadan
chiqariladi.
