IV.
AXBOROTLARNI SAQLOVCHI-TASHUVCHI QURILMALAR
21
Axborotlarni saqlovchi-tashuvchi qurilmalar o‘zining xususiyatlariga ko‘ra:
•
Magnit-lentali;
•
Diskli;
•
Fleshlar va xotira kartalari;
•
Tashqi qattiq disklarga bo‘linadi.
Magnit-lentali axborot saqlovchi-tashuvchi qurilma bugungi kunda ishlab
chiqarilmaydi. Shuning uchun bu to‘g‘risida to‘xtab malumot berib utirmaymiz.
Diskli axborot saqlovchi-tashuvchi qurilmalar bugungi kunda juda ko‘p
qo‘llaniladigan qurilmalarga kiradi.
Diskli axborot saqlovchi-tashuvchi qurilmalar o‘z vaqtida:
•
Magnitli disklarga;
•
Optikaviy disklariga;
•
Magnitli-optikaviy dislarga bo‘linadi.
Magnitli disklar (ingliz. floppy disk, diskette) - egiluvchan magnitli disketalar.
Disketalar 1970 yilar perfokarta va magnitli lentalarni bozordan siqib chiqargan
bo‘lib, axborotlarni va ma’lumotlarni ko‘p martta qayta yozish va saqlash
imkoniyatini beruvchi, mashxur qurilma bo‘lib hisoblangan.
Dastlabki disketlarning xotirasiga 110, 360, 720 ili 1200 Kb ma’lumot yozish
imkoniyati bo‘lgan bo‘lsa, 1985 yillrda 1,44-2,8 Mb, 1995 yillarga kelib esa 3,5″
dyumli disketalar Iomega Zip ishlab chiqarildi. Bu disketalarning xotirasi dastlabki
vaqtda 100, 250, va keyinchalik 750 Mb gacha tashkil qilgan.
Дис
кли
Магни
тли
дискл
ар
Эгилувчан
магнитли
дискеталар.
Оптикавий
дисклар:
- CD,
- DVD,
- Bly-ray
Магнитли-
оптикавий
дисклар
22
Optikaviy disklar - kompak disklar (ingl. optical disc) - axborot - ma’lumot
saqlovchi-tashuvchi qurilma disk shaklida bo‘lib, optikaviy nurlar yordamida
ma’lumotlar yoziladi va o‘qiladi. Birinchi optikaviy disklarni 1979 yillarda
“Philips” firsami ovozni yozish va o‘qish uchun ishlab chiqqan edi.
Optikaviy disk - (1) asoslari odatda polikor-bonatdan yasalgan bo‘lib, uning ustiga
ma’lumot-larni saqlash uchun mahsus qoplama - (3) bilan qoplangan. Bu
ma’lumotlarni yozish va o‘qish
uchun
lazer
nurlaridan
foydalaniladi - (9). Lazer nurlari
- (6) mahsus qoplamali qatlamga
- (3) yuboriladi va undan qaytadi.
Qaytgan nurlarni singal tariqasida
fotodetektor - (8) qayd qiladi va
uni modulyatsiya qilish uchun
modulyatorga uzatatadi.
Optikaviy disklar xotirasiga
ma’luot
xajmi
bilan
va
ma’lumotlaning yozilish farmati
biln farq qiladi va quydagi tiplari mavjud:
•
CD, bir qatlamli CD disklar xotirasida 700-750 Mb ma’lumot saqlash
mumkin.
•
DVD, bir qatlamli DVD disklar xotirasiga 7 dan 8.5 Gb ma’lumot saqlash
mumkin.
•
va Bly-ray, bir qatlamli Bly-ray disklar xotirasiga 25 dan 300 Gb gacha
ma’lumot saqlash mumkin.
Magnitli-optikaviy disklar (MOD) - magnitli disklardagi va optikaviy
disklardagi xusisiyatlar jamlagan diklarga aytiladi. Bunday disklarda o‘qish vaqtida
optikaviy sistemadagidek disklarni o‘qidi, yozganda esa birdaniga optikaviy sistema
va magnitlik sistemani qo‘llaydi.
1980 yilarda jahon bozorlarida birinchi
MOD paydo buldi. Uning xotirasiga 256
Mb ma’lumot yozsa bo‘ladigan edi.
Shuning uchun usha vaqtda ishlab
chiqaruvchilar MODlarni Operatsion
sistema bilan bog‘lab qattiq diskdek
ishlatishar edi. 1990 yillarda Jahon bozorida MOD ishlab chiqaruvchi Sony, Fujitsu,
Hitachi Maxell, Mitsubishi, Nikon, Sanyo firmalari etakchilik qiladigan edi.
23
MODnig ishlash printsipi. MOD odatda ferromagnetiklarjan tayyorlanadi,
masalan, Tbx(FeyCo1-y)1-x (x -
0.2 atrof-ida, y esa 0.9 atrofida)
bo‘ladi.
Birinchi
MODnig
o‘lchamlari 130 mm (5,25 dyuym),
keyingisi esa 90 mm (3,5 dyuym)
bo‘lgan.
Bunday
disklarga
ma’lumot
yozish
quidagicha
bo‘lgan:
• Diskning ma’lumot yozish kerak
bo‘lgan bo‘lagi lazer yordamida
Kyuri nuqtasigacha qizdirilgan.
Qo‘llanilayotgan material uchun bu 150 gradus selsini tashkil
qiladi.
• Shu vaqtda diskning boshqa tarafidan magnit kallakisi
(golovkasi) elektromagnit impulsini yuboradi va usha joyning
magnit xususiyatini o‘zgartiradi. Bu o‘zgarish o‘sha yerda
o‘zining tamg‘asini
qoldiradi. Bu
esa optikaviy
disklardagidayek pitlarga ekvivalent.
Fleshlar
va
xotira
kartalari.
Bugungi
kunda
ma’lumotlarni bir kompyuterdan ikkinchisiga o‘tkazish, saqlash, bir qurilmadan
ikkinchi qurilmaga olib o‘tish kabi, va ma’lumotlarni chuntakda o‘zi bilan olib
yurish uchun qulay bo‘lgan qurilma - bu USB fleshlar hisoblanadi.
Fleshlar:
•
o‘zining o‘lchamlarining kichikligi bilan;
•
ma’lumotlarni yozib olish yoki o‘qish uchun magnitli disklar yoki SD-DVD
disklar kabi mahsus qurilma (diskovod) talab qilmasligi;
•
2, 4 Gb va 32 Gb undan katta xotiraga ega bo‘lganligi;
•
ishlatilishi oddiy bo‘lganligi sababli bugungi kunda eng ko‘p tarqalgan va
qo‘llaniladigan qurilma hisoblanadi.
24
Xotira kartalari - ma’lumotlarni elektrona ko‘rinishida saqlashda kompakt elektron
qurilma hisoblanadi va bugungi kunda juda ko‘p qo‘llaniladigan qurilma
hisoblaniladi. Xotira kartalari foto-video kameralarda va mobil telefonlarda keng
qo‘llaniladi.
Xotira kartalari xotira xajmi bugungi kunda 2, 4 Gb dan 128 Gb gacha va
undan yuqori xotiraga ega bo‘lganligi, adaptor yordamida elektron ko‘rinishdagi
ma’lumotlarni kompyuterga tushirish imkoniyati bo‘lganligi sababli juda ko‘p
ishlatiladi ommabop qurilma.
|
