43
Шунга ўхшаш амалларни “Уста” (ингл.
Wizard)
каби дастурий ускуна
бажаради. Усталар фойдаланувчи билан интерфаол мулоқатни соддалаштириш
учун системали дастурларда ҳам, амалий дастурларда ҳам қўлланилади (масалан,
ДВ ларни ўрнатишда). Мастерларнинг эксперт системаларидан асосий фарқи –
билимлар омборини йўқлиги – барча амаллар қатъий дастурлаштирилганлигидир.
Бу содда қилиб айтганда, фойдаланувчи тўлатадиган шакллар тўпламидир.
Бошқа шунга ўхшаш дастурлар —
излаш ва маълумотномали
(энциклопедик) системалардир. Фойдаланувчининг сўровига кўра
улар энг мос
(релевант- ўринли, фаол)
мақолалар омборининг бўлим
(билимлар соҳаларининг объектлари,
уларнинг виртуал
модели ҳақида тасаввур)ларини тақдим этади.
Ҳозирги вақтда эксперт системаларнинг 70-80
йилларда шаклланган “Мумтоз” концепцияси, жиддий
инқирозга учрамоқда (кўпроқ, ўша вақтлардаги умум
қабул қилинган, ҳозирда график (GUI) томонидан сиқиб
чиқарилган ва ишлатилмаётган
матнли одам-машинали
интерфейс билан боғлиқ йўналишда). Бундан ташқари, эксперт системаларни
қуриш учун “мумтоз” ёндашув берилганларнинг реляцион модели билан ёмон
боғланганлиги сабабли замонавий ишлаб чиқариш МОБС (СУБД)ларни шундай
системалар учун билимлар омборини ташкил этиш учун самарали фойдаланишга
йўл бермайди. Бошқа
томондан, тадбиркорлар томонидан “мумтоз” ёндашувларни
фойдаланувчиларнинг интерфейсини қуришга (CLIPS Java Native Interface,
CLIPS.NETва ш.к. лойиҳалар) замонавий ёндашувдаги эксперт системаларини
ишлаб чиқишга бирлаштириш катта ишлаб чиқувчи компаниялар орасида қўллаб-
қувватланмаяпти
ва шунинг учун улар, экспериментал босқичда қолмоқдалар.
Транслятор — дастурнинг трансляцияси
13)
ни бажарувчидастур ёки техник
восита.
Мультимедиа-иловалар (медиаплеерлар, видео, овоз,
text-to-speech ва
ҳоказолар яратиш ва муҳаррирлаш дастурлари.)
Гиперматнлик
системалар
(электрон
луғатлар,
маълумотномалар,
маълумотномали системалар) –
гиперматнлик системалар
тугунларни ташкил
этади— тушунча ва алоқалар — улар орасидаги муносабатлар.
Тугунодатда якка
тушунча ёки ғояни ва матнлик, график ёки ахборотнинг қандайдир бошқа
шаклини ўзига олади. Фойдаланувчи экранида
тугунлар уларнинг семантик
маъносини узатиш учун махсус ажратилган матн сифатида (мақола, жумла
