220
бейнелеудi мақсат ететiн кӛркемдiк әдiс. Реализм әдiсi суреткерден ӛмiр
құбылыстарын, маңызды қоғамдық мәселелердi, күнделiктi тұрмыстағы сан-
алуан жайларды мейлiнше кең қамтып, әлеуметтiк ӛмiрдiң қайшылықтарын
терең ашып кӛрсетудi, қарапайым адамдардың бейнесiн сипаттауға жете
назар аударуды талап етедi. Егер романтизм әдiсi кӛбiнесе сирек кездесетiн
ерекше жағдайларға кӛңiл аударса, реализм айналадағы нақтылы ӛмiр
құбылыстарын толық кӛрсету қажеттiгiн мойындайды. Реалистiк принцип
жаңа дәуiр әдебиетi мен кӛркем ӛнерде жаңа сипатқа ие болып, әдебиеттiң
халықтық демокриятияшылдық принциптерiмен жалғастық тапты. Реализм
ӛмiрде болатын, үнемi кездесетiн нақтылы жай-жағдайларды, адамның iс-
әрекеттерiн бейнелеудi басты мiндет санайды дегенде, әрине, мұны оған алға
ұмтылушылық, алыс арманға, асқақ қиял ұрушылық мүлде жат деп түсiну
дұрыс болмайды. Алайда реалистiк әдiстiң негiзгi ӛзгешелiгi ӛмiрдегi типтiк
жағдайларды кеңiнен қамтып, қай құбылыстың болсын даралық белгiлерiн
де, жинақталған кӛптеген құбылыстарға ортақ сипаттарын да нанымды
суреттеп, нағыз типтiк дәрежедегi кӛркем образдар, бейне-тұлғалар жасау
деймiз.
Реалистiк әдiс орыс әдебиетiнде Пушкин творчествасы арқылы биiк
дәрежеге кӛтерiлдi. Пушкиннiң «Евгений Онегин», «Капитан қызы»
романдары, кӛптеген лирикалық ӛлеңдерi осы әдiстiң орыс әдебиетiнде берiк
орын алуына мүмкiндiк туғызды. Реализм әдiсi одан әрi И.А.Гончаров,
И.С.Тургенов, Л.Толстой, А.П.Чехов шығармаларында кеңiнен ӛрiс алды.
Қазақ әдебиетiнде реализм әдiсi Абай поэзиясында жоғарғы сатыға
кӛтерiлдi.
