O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o

Download 13,98 Mb. Pdf ko'rish
bet	257/322
Sana	02.07.2024
Hajmi	13,98 Mb.
	#266404

1 ... 253 254 255 256 257 258 259 260 ... 322

Bog'liq
13.Axborot xavfsizligi OA

Elektron cheklar
esa asosan kichik miqdordagi, tez amalga oshirilishi kerak bulgan
to‘lovlarni amalga oshirish uchun ishlatiladi. Elektron pullar, ya’ni pullarni elektron
ko‘rinishda uzatish nazarda tutilmoqda, asosan katta miqdordagi tulovlarni amalga
oshirish uchun ishlatiladi.
Bank kartalari
- bu intellectual kartalarning bir turidir.
Intellektual karta
- umumiy termin bo‘lib, ishlatilish maqsadi, xizmat ko‘rsatish
to‘plamlari, texnik imkoniyatlari, ishlab chiqargan instituti bilan farqlanadigan hamma
kartalarni o‘z ichiga oladi. Intellektual kartalarning o‘ziga xos tomoni shundaki, ular
amaliy dasturlarda ishlatiladigan ma’lumotni o‘zida saqlaydi. Bunday kartalarni
binoga kiruvchi kalit, kompyuterga kiruvchi kalit, xaydovchilik guvohnomasi sifatida
ishlatish mumkin. Interaktiv moliyaviy amallar Internet paydo bulgandan beri
iqtisodiy-moliya jarayonlari global miqyosda ortib bormoqda. Shu vaqtning o‘zida
moliyaviy muxitning dinamikasi kuchayishi uning
barqarorligini susaytirmoqda
, bu
esa o‘z navbatida inkirozga uchrash darajasini oshirada. Moliyaviy muxit o‘z
ma’nosiga ko‘ra maksimal axborotlashgan va virtuallashgandir. Shu sababdan Internet
texnologiyalari bank ishiga hamda brokirlik xizmatlariga singdirilmoqda. Yangi
telekommunikatsiya qurilmalari moliyaviy operatsiyalarni tez va kam xarajatlar
evaziga amalga oshirishni ta’minlaydi. Sotib oluvchi Brouzer sotuvchi server
Tranzaktsiyani boshqarish shlyuz Alishtirish sotuvchi banki Aniqlash va hisob kitob
Bank ishiga Internetni singdirish uch xil yo‘ldan bormoqda:
-Bankning va boshqa xujjatlarni elektron qayta ishlash;
-Tulov tizimini kompyuterlashtirish, yani tulov operatsiyalarini kompyuterlar orqali
amalga oshirish;
-Bankning ishchi stantsiyalari o‘rtasida aloqani o‘rnatish uchun telekommunikatsiya
tizimlaridan foydalanish.
Ixtiyoriy tadbirkor o‘ziga xizmat ko‘rsatish uchun bank tanlayotganda “Qulay,
Ishonchli, Foydali” degan qoidaga rioya qiladi. Bu esa uning etiborini beixtiyor
banklarning kompyuterlashtirilganiga va Internet-bank ishiga tushadi. Internet-bank
ishi bu ma’lumotlar bazasi, dasturlar va boshqa qurollarning yig‘indisidan iborat
bo‘lib, ma’lumotlarni bir joyga to‘plash hamda ulardan Internetga ulangan
kompyuterlardan foydalanish imkonini berish. Internet- bank ishini O‘zbekiston
Respublikasida tashkil qilish yo‘nalishi va ular uchun ishlatiladigan dasturlar tijorat
banklarining ravnaqiga va davlatning moliyaviy siyosatida muxim o‘rin tutishi lozim.
Shu maqsadda bank ishi sohasida kata yutuqlarga erishgan davlatlar tajribasini
o‘rganishimiz lozim. Elektron tijorat va elektron to‘lov tizimi Elektron savdo-
sotiqning yaratilishiga 1970 yilda AQSH da ma’lumotlarni kompyuter tarmoqlarida
elektron ko‘rinishda - EDI(Electronic Data Exchange) va banklar orasida pullarni
elektron almashishning paydo bo‘lishi asos bo‘ldi. Internetni rivojlanishi xamma

savdo- sotiq bilan shug‘ullanadigan firmalarning hamda mijozlarning bu
texnologiyaga bulgan qiziqishi tezda ortdi. Internet sub’ekt darajasida elektron savdo-
sotiqni rivojlanishiga olib keldi. Kichik korxonalar va shaxslar, o‘zlarining tijorat
kelishuvlari va boshqa turdagi operatsiyalarini electron rejimda, yani aniq vaqt (on-
line) rejimida – pul almashtirish bankomatining ishlash rejimida olib borishadi.

Download 13,98 Mb.

1 ... 253 254 255 256 257 258 259 260 ... 322

Download 13,98 Mb.

Pdf ko'rish