Q inlar uchun teshiklar pnevmo bolg’alar bilan 10-12sm chuqurlikdagi shpurlarni
burg’ulash bilan ochiladi.
Eng unumli usul bu qora poroxni q o ’llagan holda portlatish usulidan
foydalanishdir, bunda zarb kuchi qinga ta ’sir qiladi. Poroxning tarqalishi
protlasha uncha katta b o ’lmagan tezlik bilan boradi (400 m/s) va kameradagi
gazlar bosim i noldan blokning eng nimjon nuqtalaridan
ajralishiga olib
keladigan kattalikkacha o ’zgaradi.
M am lakatning granit karyerlarida term ik kesish usuli ko ’llanilmoqda, bunda
kondistion b o ’laklam ing chiqishi bu rg ’ulash portlatish ishlarida chiqishiga
qaraganda 1.52 m arta k o ’p b o ’ladi, bloklarning sifati oshadi, ish hajmi
kam ayadi.
B ir bosqichli qazib olishda katta ajratilgan granit bloklari karyerdan kanatlar
yordam ida yoki boshqa vositalar yordam ida yer yuzasiga chiqariladi
va u erdan
qayta ishlash joylariga yuboriladi yoki transport vositalari bilan qayta ishlash
zavodlariga yoki foydalanuvchilarga yuboriladi. Ikki bosqichli qazib olishda
m assivdan ajratilgan bloklar burg’ulash qinli usul bilan kondistion bo’laklarga
b o ’lish am alga oshirilida. M onolitlarning kengligi, uzunligi va balandligi
mavjud b o ’lgan yoriqlar tizimi y o ’nalishi bilan aniqlanadi. Asosan uzunlik 8-12,
kenglik 3-6, balandlik 2-5m ni tashkil qiladi. Bloklarning hajmi l-4m 3
oralig’ida o ’zgaradi. Mahalliy va chet el karyerlarida ko ’rilgan am aliyot
natijaasida massivdan ajratiladigan granit bloklari faqatgina 35%
ni tashkil
qiladi. Qolgan to g ’ toshlari o ’zidan butli tosh yoki mayda bloklarni tashkil
qiladi.
K o ’tarish vositalari sifatida karyerlarda turli kranlar (kabel, ko’prikli, o ’qli
va derrikranlar). domkratlar, poliplastlar, lebedkalar va qiya k o ’targichlar va
boshqalardan foydalaniladi. Boshqa foydali qazilm a karyerlaridan farqli o ’laroq
k o ’tarish vositalari sonli toshlar karyerlarida asosiy transport vositasi
hisoblanadi.
Granit konlarini qazib olish
yuqori va pastki
yuklash bilan am alga
oshiriladi. Yuqoridan yuklashda kran qazib olinadigan kon massasini bevosita
350
karyer bortiga yoki transport vositalariga yuklaydi. Kon massasini karyerdan
chiqarish uchun transheyasiz qazib olish universal konteynerlar bilan amalga
oshirilishi mumkin.
Konteynerlarga yuklash universal ekskavatorlar bilan
am alga oshirilish mumkin. Chiqish transheyasi mavjud bo’lganda kon massasini
chiqarish universal ekskavatorlaming avtosamosvallarga yuklash bilan amalga
oshirilish mumkin. Bloklaming pastki
yuklashida derrik-kranlar, avtokranlar,
o ’qli
o ’zi
yurar
pnevmoharakatdagi
kranlardan
foydalanish
mumkin.
Karyerlardan bloklar tayyor mahsulot omborlariga tashiladi va u erda ko’prik
kranlari yordamida bo ’shatiladi.
Yordamchi ishlar (pog’onalami tozalash, but togshlar va maydalangan
toshni
pastki
gorizontlarga
tashlash,
maydalangan
toshni
va
butni
konteyenerlarga yuklash va boshqalar) maxsus ekskavator-buldozerlar, kuchli
zanjirli
buldozerlar va tortgichlar, avtoyuklagichlar, lebedkalar va boshqalar
amalga oshirilish mumkin.
