Nimaiki olib kelgan bo ‘Isalar, о ‘sha uning ta'rixidir

Download 1,65 Mb. Pdf ko'rish
bet	44/48
Sana	05.06.2024
Hajmi	1,65 Mb.
	#260628

1 ... 40 41 42 43 44 45 46 47 48

Bog'liq
Mumtoz she\'riyat janrlari. Karimov O

Har kaski zi-tarixi vafotash pur sad, Bar go ‘yiki sar nihod shohe Bobirxon. Mazmuni: Kimki uning vafoti tarixini so ‘rsa

Nimaiki olib kelgan bo ‘Isalar, о ‘sha uning ta'rixidir.
Baytdagi ishoraga ko ‘ra, zolimning boshidan muddao
so'zidagi bosh harf
dir, uning qiymati 900 ga teng. Demak, bu
voqea xijriy 900- (milodiy 1495-) yilda sodir bo ‘lgan.
Shoir Durbek «Yusuf va Zulayho» dostonining muqaddimasida
dostonning yozilish tarixini bunday ko ‘rsatadi;
«Zot» edi ta'rix taqi «he»yu «dol»,
M uddati xijratdin o ‘tub mohu sol.
Bu yerda asarning yozilishi ta'rixi
harflarining qiymati bilan
berilgan bo ‘lib, u 812- (1409-milodiy) y ilg a to ‘g‘ri keladi.
Yuqorida keltirilgan misollardan shuni ko‘rish mumkinki, ta'rix
bir so ‘zda, so‘zdagi bir yoki bir necha harfda berilishi mumkin.
Lekin
hamm a vaqt ham ta'rix
bunday oson y o ‘l
bilan
berilavermaydi.
Ba'zan shunday hollar ham bo‘ladiki, bir jum la, bir so‘z va
harflardan ta'rix moddasi chiqmaydi. Bunday vaqtda ba'zi harflar
yoki ayrim so‘zlami chiqarib tashlash yoki qo‘shish, bir tildagi
so‘zning ikkinchi tildagi ekvivalentini olish y o ‘li bilan ta'rix
moddasi chiqariladi.
Masalan, «Ta'rixi kasira» asarining muallifi Mir Said Sharif
Abulqosim Bobir vafotiga shunday ta'rix yozgan:
Har kaski zi-ta'rixi vafotash pur sad,
Bar go ‘yiki sar nihod shohe Bobirxon.
Mazmuni:
Kimki uning vafoti ta'rixini so ‘rsa,
Degilki, boshini qo ‘yd i shohe Bobirxon.
69

Baytda ta'rix m oddasi «Shoh Bobirxon»
so‘zi b o ‘lib,
«boshini qo‘ydi» so ‘zi esa isqot (chiqarib tashlash)ga ishoradir.
«Shoh Bobirxon» so‘zi abjad hisobida 1162 ga barobar. «Boshini
qo‘ydi» ishorasiga k o ‘ra «shoh» so‘zining bosh harfi «Sh» (o1) ning
qiymati 300 chiqarib tashlansa, 862 (1458) qoladi. Bu Abulqosim
Bobir vafot etgan yildir.
U baydulla Solih o ‘g ‘li Zavqiy o ‘zining «Hajvi Yigchi eshon»
satirasida Dukchi eshon isyoni ta'rixini bunday bergan:

Download 1,65 Mb.

1 ... 40 41 42 43 44 45 46 47 48

Download 1,65 Mb.

Pdf ko'rish