|
Oksidlanish qaytarilish reaksiyalari
|
| bet | 4/4 | | Sana | 27.12.2022 | | Hajmi | 94.66 Kb. | | #37216 |
Bog'liq Oksidlanish - qaytarilish reaksiyalari Surayyo Mustaqil ish Word. 2, 11. Maxalliy va quvurning uzunligi bo‘ylab yo‘qotilgan energiyani aniqlashga taalluqli masalalar, informatika 8 sinf test 2 chorak, Nodavlat @talim live, 3-Mavzu Zamonaviy matn muxarrirlari Reja, 6 fizika test banki, 4 КУРС МОЛИЯ дастур (2), KENJAYEV BEGZOD, 3- Мактаб бланкаси (2), 5-Mavzu PUL BOZORI 222, A2, Environmental Problems, business across culture, HOW TO DO PRESENTATION WORKS IN POWER POINTOksidlovchilar
|
Qaytaruvchilar
|
Galogenlar va ularning biri
F2 →2HF
Cl2→2HCl
Br2→2HBr
J2 →2HJ
|
kmalari
|
Vodorod galogenidlar 2HJ→J2
2HBr→Br2
2HCl→Cl2
|
Galogenlarning birikmalari
HClO→HCl
KClO3→KCl
|
kislorodli
|
|
Sulfatlar va sulfitlar
H2SO4→ SO2
H2SO4 → H2S
H2SO4 → S
Na2SO3→S
|
Sulfidlar va sulfitlar
H2S →S
SO2→SO3
Na2SO3→Na2SO4
S→SO2
|
Nitratlar va nitritlar
HNO3→NO2 HNO3→ N2O
HNO3→NO
KNO2 → NO
HNO3→NH4NO3
|
Ammiak, azot va nitritlar
NH3→N2 N2 → NO
KNO2 →KNO3
|
Permanganatlar va Mn+4 birikmasi
|
Mn+2, Mn4+ va Mn+6 birikmalari
|
KMnO4→MnSO4(kislotali)
KMnO4→MnO2(neytral)
KMnO4→K2MnO4(ishqoriy)
MnO2→ MnSO4
|
MnSO4→MnO2; MnSO4 →K2MnO4
MnSO4 →KMnO4
MnO2→ KMnO4 (kislotali)
MnO2→K2MnO4 (ishqoriy)
K2MnO4→KMnO4
|
Xromatlar va dixromatlar
K2Cr2O7→Cr2(SO4)3 kucli kislotali(H2SO4)
|
Cr3+birikmalari
CrCI3(ishqoriy)→ K2CrO4
|
Pb+4 birikmalari
Pb4+ → Pb2+
|
Pb2+ birikmalari
Pb2+ → Pb4+
|
Sn4+ birikmalari
SnCI4→ SnCI2
|
Sn2+ birikmalari
SnCI2 → SnCI4
|
As+5 birikmalari
AsO43- →AsO33-
|
As+3 birikmalari
As2S3→H3AsO4+H2SO4 As2S5 → H3AsO4+H2SO4
|
4)Kuchli ishqoriy muhitda qaytaruvchi etishmayotgan kislorodni gidroksid ionidan olib oksidlanadi va suv hosil qiladi.
2OH - -2e ↦ [O] + H2O
SO32-+2OH- - 2e ↦ SO42-+H2O
J- + 6OH- -6e ↦ JO3- + 3H2O
1-misol. KNO2+KMnO4+H2SO4=MnSO4+KNO3+K2SO4+2H2O
Reaksiya paytida eritmani pushti rangi o’zgarib rangsizlanadi. Yarim reaksiya usulini ishlatish uchun reaksiyada qatnashgan ionlarni alohida ko’chirib yoziladi:
NO2-+MnO4-+H ↦ NO3-+ Mn2++ …..
Oksidlovchining qaytarilgan va qaytaruvchining oksidlangan
mahsulotlarini ko’rsatuvchi yarim reaksiyalar tuziladi. MnO4 -↦ Mn 2+ (1)
NO2 -↦ NO3 - (2)
(1) yarim reaksiyaga 1 qoidani (2) yarim reaksiyaga (3) qoidani qo’llaymiz.
MnO4 - + 8H+ +5e ↦ Mn2+ + 4H2O 2
NO2- + H2O -2e↦ NO3- + 2H+ 5
Bu reaksiyalardagi strelkalarni tenglik ishorasiga aylantirish uchun o’ng va chap tomondagi zaryadlar sonini tenglashtirish kerak.
Umumiy reaksiyani tuzish uchun oksidlovchi qabul qilgan va qaytaruvchi yo’qotgan elektronlar sonidan foydalanib va eng kichik ko’paytuvchiga ko’paytirib hadma had qo’shamiz:
5NO2-+5H2O+2MnO4-+16H+=5NO2-+10H++2Mn2++8H2O
O’xshash ionlarni qisqartirib reaksiyaning ion tengalamasini hosil qilamiz:
5NO2-+2MnO4-+6H+=5NO2-+2Mn2++3H2O
Ion tenglamadan molekulyar tenglamaga o’tish uchun ion tenglamaning chap va o’ng tomoniga mos keladigan anion va kationlarni qo’shamiz, shundan so’ng ionlarni molekulalarga birlashtirib molekulyar tenglamani hosil qilamiz.
5NO2-+ 2MnO4-+ 6H+= 5NO2- +2Mn2+ + 2H2O
5K++ 2K++ 3SO42- = 5K+ + 2SO42-+ 2K+ + SO42-
5KNO2+2KMnO4+3H2SO4=5KNO3+2MnSO4+K2SO4+3H2O
Oxirgi tenglama oksidlanish-qaytarilish reaksiyasining to’liq molekulyar tenglamasi xisoblanadi.
2-misol. 2KMnO4+3Na2SO3+H2O=3Na2SO4+2MnO2+2KOH
MnO4-+ SO32-+H2O→MnO2+ SO42-+……
Oksidlovchi uchun (2) qoidani va qaytaruvchi uchun (3) qoidani qo’llab yarim reaksiyalarni yozamiz:
MnO4-+2H2O+3e↦MnO2+4OH- 2
SO32-+H2O-2e ↦SO42-+2H+ 3
2MnO4-+3SO32-+H2O=2MnO2+SO42-+2OH-
To’liq molekulyar tenglama yozish uchun mos ionlar qo’shiladi:
2KMnO4+3Na2SO3+H2O=3Na2SO4+2MnO2+2KOH
Vodorod peroksidi oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida sharoitga qarab xam oksidlovchi xam qaytaruvchi xossasini namoyon etadi.
3-misol. H2O2+FeSO4+H2SO4 →Fe2(SO4)3+H2O
Fe2+–2e ↦Fe3 + 1 2
H2O2+2H+ +2e↦2H2O 2 1
2Fe2++H2O2+2H+=2Fe3++2H2O
Bu reaksiya molekula xolda quyidagicha yoziladi:
H2O2+2FeSO4+H2SO4=Fe2(SO4)3+2H2O
4- misol. KJ+H2O2 →J2+KOH
2J -–2e ↦J2 1
H2O2+2e ↦2OH- 1
5-misol. NaCrO2+H2O2+NaOH=Na2CrO4+H2O
CrO2-+4OH-–3e ↦CrO42-+2H2O 2
H2O2+2e ↦2OH- 3
2CrO2-+2OH-+3H2O2=2CrO4 2-+4H2O
2NaCrO2+3H2O2+2NaOH=2Na2CrO4+4H2O
Vodorod peroksidi kuchli oksidlovchilar bilan (KMnO4,
(NH4)2Cr2O7, K2Cr2O7 va boshqalar) bilan qaytaruvchi bo’lib reaksiyaga kirishadi va oksidlanadi.
6-misol. H2O2+MnO4-+H+→O2+Mn2+…….
H2O2-2e ↦O2+2H + 5
MnO4-+8H++5e ↦Mn2++4H2O 2
5H2O2+2MnO4-+6H+=5O2+2Mn2++8H2O
5H2O2+2KMnO4+3H2SO4=5O2+2MnSO4+H2SO4+8H2O
7-misol. H2O2+[Fe(CN) 6]3-+OH-=O2+[Fe(CN)6]4-+………
H2O2+2OH--2e↦O2+2H2O 1
[ Fe(CN)6]3-+1e ↦[Fe(CN)6]4- 2
H2O2+2OH-+2[Fe(CN)6]-=O2+2H2O+2[Fe(CN)6]4-
H2O2+2K3[Fe(CN)6]+2KOH=O2+2K4[Fe(CN)6]+2H2O
4. Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining tabiatdagi va qishloq ho’jalagidagi ahamiyati
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari tabiatda keng tarqalgan bo’lib, kimyo sanoatida, xalq xo’jaligi tarmoqlarida va qishloq xo’jaligida keng qo’llanilmoqda. Biologik va yashash jarayonida muhim bo’lgan nafas olish, yemirilish va fotosintez ko’p bosqichli katalitik reaksiyalardir.
Fotosintez - fotokimyoviy qaytarilish jarayonidir. Bu oksidlanishqaytarilish reaksiyalari asosida uglevodlar, lipidlar (yog’lar), proteinlar (oqsil) va nuklein kislotalar hosil bo’ladi.
Biosferani tarkibiy qismi tuproq hisoblanadi. Ko’p miqdordagi oksidlovchi va qaytaruvchi moddalar tuproqni tarkibiy qismlarini tashkil etadi. Masalan: ikki va uch valentli temir birikmalari hamda ikki, uch, to’rt valentli marganets birikmalari va boshqalar.
Tuproqni oksidlanish-qaytarilish potensiali optimal holatda bo’lsa, o’simliklar normal rivojlanadi. Hozirgi vaqtda tuproqni oksidlanish qaytarilish potensialini boshqarish, ya'ni normal darajaga olib kelish, qishloq xo’jaligi xodimlarining asosiy vazifalaridan biri hisoblanmoqda.
|
| |
