Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги “Ўзбекистон темир йўллари” акциядорлик жамияти тошкент темир йўл муҳандислари институти “Ташишни ташкил этиш ва транспорт логистикаси” факультети “Темир йўл транспортида автоматика ва телемеханика”

Download 11.09 Mb.
bet	1/2
Sana	16.03.2024
Hajmi	11.09 Mb.
	#173925

1 2

Bog'liq
yoritilganlikka talablar66
Blok test-3(gamma), Sample Test (1), Academic-Data-334211100527 (4), 4-F

(TRANSPORTDA)

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI TRANSPORT VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI “TEXNOSFERA XAVFSIZLIGI” kafedrasi

KAFEDRA TELEGRAM GURUHI https://t.me/hfx456

“HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI”

(TRANSPORTDA)

FANIDAN MA’RUZALAR

MA’RUZACHI: t.f.n. (PhD), dotsent

Aliyev Obidjon Tuychiyevich

mail: AOT.p82017@gmail.com

tel: +998 71 299 03 11

TOSHKENT

Ma’ruza mavzusi va mazmuni:
Transportda yoritilganlikka qo'yiladigan talablar
Reja:
1. Ishlab chiqarish korxonalarida yoritilganlik;
2. YOrug‘likni asosiy texnik me’yorlari va o’lchov birligi;
3. YOritilganlik turlari va tizimlari;
4. Temir yo‘l ob’ektlarida ishlatitiladigan zamonaviy yorug‘lik manbalarini va yoritish asboblarini asosiy tavsiflari;
5. Temir yo‘l bekati hududi va ishlab chiqarish binolaridagi yoritilganlikni hisoblash usullari.
Adabiyotlar:

QMQ 2.01.05-98 – Tabiiy va sun’iy yoritish.

2. Справочная книга по светотехнике / Под ред. Ю. Айзенберга. M.: Энергоиздат, 1983.

Inson ko'zining to’qimasida uch xil kolbacha mavjud bo'lib, ularning sezuvchanligini maksimal qiymati spektrning qizil, yashil va ko'k qismlariga to'g'ri keladi. 1970 - larda inson ko'zining to’qimasidagi kolbachalar turlarining taqsimlanishi bir xil emasligi ko'rsatildi: "ko'k“ kolbachalar ko’z qorachig’i atrofiga yaqin,"qizil“ va "yashil" kolbachalar tasodifiy taqsimlanadi, bu XXI asrning boshlarida batafsil tadqiqotlar bilan tasdiqlangan. Kolbachalar turlarining uchta "asosiy" rangga muvofiqligi minglab ranglar va jilolarni tanib olishni ta'minlaydi.
Inson ko'zining kolbachalarning S, M, L sezgirliklarining normallashtirilgan grafiklari. Nuqta chiziq chiziqlarning "qoro va oq" sezgirligini ko'rsatadi
Elektromagnit spektrlarining to'lqin uzunliklari 10 n.m dan 340000 n.m gacha oralig‘i spektrlarning optik jarayoni deb ataladi, bundan 10 dan 380 n.m i infraqizil nurlar, 380 dan 770 n.m i ko‘rinadigan nurlar va 770 dan 340000 n.m. gacha bo'lganlari esa ultra-binafsha nurlar deb aytiladi. Biz ko'zimiz bilan binafsha rangdan to qizil ranggacha bo‘lgan yorug'lik nurlarini sezamiz.
Tungi va kunduzgi ko’rish spektrlari
Кривая для скотопического зрения (чувствительность в условиях полутени) в основном обусловлена рецепторами, называемыми палочками, фотопическая (в условиях сильного освещения) вместо этого включает рецепторы, называемые колбочками. В спектре света мы можем видеть, что человеческий глаз при дневном (фотопическом) зрении более чувствителен к желтой линии, около 560 нм.
В ночном видении (скотопическом) чувствительность сетчатки изменяется и смещается максимум в зеленой линии, примерно на 500 нм.
Yoritilganlik ko’rsatgichlari
Son ko’rsatgichlari
Sifat ko’rsatgichlari
Yorug’lik kuchi
Yoruglik oqimi
Yortilganlik
Ravshanlik
Fon
Ob’ekt va fon
kontrasti
Ko’rinuvchanlik
Qamashish
koeffitsienti
Pulsatsiya
koeffitsienti
Yoritilganlik bir yuzaga tushayotgan nur oqimi shu yuzadan qaytsa, bu nur qaytarish koeffitsiyenti bilan belgilanadi. Nur qaytarish koeffitsiyenti yuzaning rangiga bog'liq bo'lib, mutlaq qora yuzaning nur qaytarish koeffitsiyenti 0 ga teng bo'ladi. Tabiatda mutlaq qora narsa bo'lmagani sababli fonni belgilashda nur qaytarish koeffitsiyentining 0,02 dan 0,95 gacha bo'lgan chegaralari hisobga olinadi.
Nur qaytarish koeffitsiyenti 0,4 dan katta bo'lsa, yorug'- fon, 0,2 dan 0,4 gacha bo'lsa o'rtacha fon va 0,2 dan kichik bo'lsa, qora fon deb qaraladi.
Obyektning fonga nisbatan kontrasti K—obyektning (masalan, detallardagi nuqta, chiziq, belgi, iz, yoriq va boshqa belgilar) fonga nisbatan yarqirash darajasi demakdir. Kontrastlik quyidagi formula bilan aniqlanadi:
bunda, Ld, Lo - fonning va obyektning yarqirashi.
Agar К 0,5 dan katta bo‘lsa (bunda obyekt va fon bir-biridan keskin farq qiladi), kontrastlik katta bo'ladi. К 0,2 dan 0,5 gacha bo'lsa, o‘rtacha va 0,2 dan kichik bo‘lsa, kontrastlik kichik bo'ladi.
Inson miyasi sezmaydigan pulsatsiyani minimal chastotasi
Periferik ko’risni chaplanib ketish chastotasi
Markaziy ko’rishni chaplanib ketishini kritik chastotasi
Ko’z oson farqlaydigan pulsatsiya chastotasi
Ilg’ash
«Panjara illyuziyasi»
Yoritilganlik pulsatsiyasini insonga ta’siri
Qisqa muddatlardagi ta’siri

Ko’zni charchashi;
Diqqatni susayishi;
Organizmni charchashi;
Miya faolligini susayishi;
Ko’ngil aynashi va ovqat hazm bo’lishini buzilishi;
Sirkadli ritmlarni buzilishi

Uzoq muddatlardagi ta’siri

Depressiya;
Uyqusizlik;
Yurak-qon tomir tizimi patologiyasi;
Ko’rish a’zolari patologiyasi;
OIT patologiyasi;
Erektil disfunktsiya;
AT buzililishi

Tabiiy yoritish tabiiy yorug'lik koeffitsienti (TYOK) bilan belgilanadi, bu xona ichidagi yorug'lik tashqi yorug'likdan necha marta kam ekanligini ko'rsatadi; Bu raqam foiz sifatida ifodalanadi:
e = (Eich / Etah) x100%
bu erda e tabiiy yoritish koeffitsienti,%.
Eich - ichki yoritish, lk; Etah - tashqi yoritish, lk.
Tabiiy yoritish koeffitsienti (TYOK) – tashqi tabiiy yorug’likning ish joyidagi eng past nuqtadagi joylarida tabiiy yorug'likga nisbati, butunlay ochiq osmonning tarqoq nurlari (bevosita quyosh nuri) bilan yoritilgan tashqi gorizontal sirtning bir vaqtning o'zida o'lchangan ichki qiymatiga nisbati.
Tabiiy nur ostida tabiiy nurning beqarorligi ham normallashtiriladi, bu tengsizlikning koeffitsienti bilan belgilanadi - maksimal nurning minimal nurga nisbati.
SUN’IY YORUG’LIK MANBALARINING NURINI SPEKTRI
KORXONALARDAGI YORITILGANLIKNI TURLARI
Sun’iy
Ishchi
Avariya
Evakuatsion
Navbatchi
Qo’riqlash
Tabiiy
Yonlama
Balandan
Aralash
Kombinatsion

Download 11.09 Mb.

1 2

Download 11.09 Mb.