|
Esaplaw sistemaları(kompyuter hám tarmaqlar)quramı
|
| bet | 2/4 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 38,52 Kb. | | #238763 |
Bog'liq 1-tema. Operacion sistemalar pánine kirisiwEsaplaw sistemaları(kompyuter hám tarmaqlar)quramı.
Esapalw sisteması quramı konfiguratsiya dep ataladı. Ádette esaplaw texnikasınıń apparat hám dastúriy quralları ayırıqsha alıp úyreniledi. Sonıń ushın da mas ráwishte esaplaw sistemaları apparat konfiguratsiyasi hám dásturiy konfiguratsiyası ayırıqsha alıp úyreniledi. Bunday bóliniw informatsiya texnologiyaları ushın tiykarǵı áhmiyetke iye, sebebi kóp hallarda ayırıqsha alınǵan másele sheshimin hám apparat, hám dástur quralları járdeminde táminlew múmkin.
Apparat táminatı.
Esaplaw sistemalarınıń apparat táminatı quramına, apparat konfiguratsiyanı dúziwshi qurılma hám ásbaplar kiredi.Zamanagoy kompyuter hám esaplaw kompleksleri blok-modulli konsturktsiyadan ibarat. Málim jumıslardı orınlawǵa zárúr bolǵan apparat konfiguratsiyanı tayın blok hám bóleklerden jiynap alıw múmkin.
Qurılmalardıń, oraylıq protsessorǵa (Central Processing UNIT, CPU) salıstırǵanda jaylasıwına qarap sirtqı hám ishki qurılmalarǵa ajıratamız.
Sırtqı qurılmalar, qaǵiyda boyınsha, maǵlıwmatlardı kiritiw hám shıǵarıw qurılmalarıdır, olardı ádette periferik qurılmalar dep te ataydı. Bunnan tısqarı maǵlıwmatlardı uzaq saqlawǵa móljellengen qurılmalar hám sırtqı qurılmalarǵa kiredi.
Ayırıqsha blok hám bólekler arasındaǵı kelisiwsheńlik, birgelikte islewdegi maslasıwshańlıq, apparatı interfeys dep atalıwshı ótiw apparat-logikalıq qurılmaları járdeminde orınlanadı. Esaplaw texnikasındaǵı apparat interfeysine belgilengen standartlar protokollar delinedi. Solay etip, protokol-bul qurılma jaratıwshıları tárepinen, bul qurılmanıń basqa qurılmalar menen nátiyjeli hám kelisilgen xalda birgelikte islewi ushın, islep shıǵarılatuǵın texnik shártler birlespesi.
Dásturiy táminat OS
Dástur – buyrıqlardıń tártiplengen izbe-izligidir. Kompyuter ushın dúzilgen hár dástúr wazıypası-apparat qurallardı basqarıwdır. Birinshi qarasta dástúrdıń qurılmalar menen hesh qanday baylanıslıǵı joqtay kórinedi, yaǵnıy máselen, dástúr kiritiw qurılmalarınan maǵlıwmat kiritiwdi hám shıgarıw qurılmalarına da maǵlıwmat kiritiwdi hám shıgarıw qurılmalarına da maǵlıwmat shıgarıwdı talap qılmasada, baribir onıń jumısı kompyuterdıń apparat qurılmaların basqarıwǵa tiykarlanǵan.
Kompyuterde, dasturiy hám apparat táminat, hár dayim úzilmes baylanısta isleydi. Biz bul eki kategoriyanı ayırıqsha kórip shıǵıp atırǵanımizǵa qaramastan, olar arasında dialektik baylanıs barlıǵı hám olardı ayırıqsha kórip shıǵıw shártli ekenligi esten shıǵarmaslıq kerek.
Kompyutrler hám esaplaw sistemalarınıń dástúriy táminatı dúziliwin dástúriy konfiguratsiya dep te ataladı. Dástúrler arasında tap kompyuterdiń fizikalıq bólekleri arasındaǵı siyaqlı oz ara baylanıs bar. Keri jaǵdaylarda kóp ǵana dasturler, pas darejedegi basqa dástúrlerge tayanıp isleydi. Bunday baylanıs dástúrler arasında interfeys delinedi. Bunday interfeys (baylanıs)tıń barlıǵı texnik shártler hám óz ara baylanısta bolǵan bir neshe qatarlar(dareje)lerge bálistiriw menen táminlenedi. Dástúr táminatı qáddileri piramida dúzilisine iye.Xar bir keyingi qáddi aldınǵı qáddiler dástúriy táminatına tayanadı.Bunday ajıratıw, esaplaw sistemasınıń dástúrlerdı ornatıwdan baslap, ámelde eksplotatsiya qılıw hám texnik xizmet kórsetiwge shekem bolǵan jumıs iskerliginiń hámme basqıshları ushın qolaydır. Soǵan ayırıqsha itibar beriw kerek, hár bir joqarıdaǵı qáddi pútkil sistemanıń funktsionallıǵın asıradı. Mısalı, tiykar dástúriy táminat qáddine iye bolǵan esaplaw sisteması kóp funktsiyalardı orınlay almaydı, bıraq bul sistemalı dástúriy táminattı ornatıwǵa imkán beredı,yaǵnıy sháráyat jaratadı.
1.1-Súwret.
Tiykarǵı dástúriy táminatı. Dástúriy táminattıń eń tómengi qáddi-tiykar dástúriy táminatinan ibarat. Bul taminat tiykar apparat quralları menen baylanısqa juwap beredi. Qaǵıyda boyınsha, tiykar dástúriy quralları tikkeley tiykar qurılmaları quramına kiredi hám turaqlı yad dep atalatuǵın arnawlı mikrosxemalarda saqlanadı. Dástúr hám maǵlıwmatlar turaqlı yadta (TY) mikrosxemalarına oalrdı islep shıǵıw waqtında jazıladı hám olardı islew protsessinde ózgertiriw mǵmkin emes.
Ámelde, isletiw waqtinda tiykar dástúriy quralların ózgertiriw zárúriyatı kelip shıqsa, TY mikrosxeması ornına qayta dástúrlew imkánina iye bolǵan turaqlı yad qurılmasınan paydalanıladı, Bul halda TY mazmunın esaplaw sisteması quramına tikkeley ózgertiriw múmkin (bunday texnologiya flesh texnologiya dep ataladı) yaki esaplaw sistemasınan sırtta, arnawlı programmator dep atalatuǵın qurılmalarda orınlanadı.
Sistemalı dástúriy táminat. Bul qádidegi dástúr, kompyuter sistemasınıń basqa dástúrleri hám tikkeley apparat táminatı menen óz ara baylanıstı táminleydi, yaǵnıy bul dástúrler dáldalshılıq wazıypasın óteydi.
Pútkil esaplaw sistemasınıń eksplotatsiya (isletiw) kórsetkishleri jumıs qáddiniń dásturiy táminatına baylanıslı.
Mısalı, esaplaw sistemasına jańa qurılma jalǵaw waqtında basqa dásturlerdi sol qurılma menen baylanısın táminlew ushın, sistemalı dárejede dástúr ornatılıwı kerek. Anıq qurılmalar menen óz ara baylanısqa juwap beriwshi dástúrler qurılma drayverleri delinedi hám olar sistemalı qáddi dásturiy táminatı quramına kiredi.
Sistemalı qáddi dásturleriniń basqa klaslı paydalanıwshı menen baylanısqa juwap beredi. Tap sol dástúrler járdeminde paydalanıwshı, esaplaw sistemsına maǵlıwmatlardı kiritiw, onı basqarıw hám nátiyjelerdi ózine qolay kóriniste alıw imkánina iye boladı. Bunday dástúriy qurallar, paydalanıwshı interfeysin táminlew quralları dep ataladı.Kompyuterde islew qolaylıǵı hám jumıs ónimdarlıǵı bul qurallar menen tikkeley baylanıslıdır. Sistemalı qáddı dástúriy táminatı jıyındısı kompyuter operatsion sisteması yadrosın dúzedı. Operatsion sistemanıń tolıq túsinigi biz keyingi baplarda kórip ótemiz, bul jerde bolsa biz, tek eger kompyuter sistemalı qáddi dástúriy táminatı menen qurallanǵan bolsa, ol halda kompyuter jánede joqarı dárejedegi dástúrdi ornatıwǵa hám eń tiykarǵı dásturiy qurallardıń qurılmalar menen óz ara baylanısı tayın ekenligin bildiredi.Yaǵnıy operatsion sistema yadrosı barlıǵı insandi esaplaw sistemasında ámeliy jumıslardı orınlaw imkániyatınıń zárúriy shártıdır.
Xizmetshi dástúriy táminat. Bul dástúrler hám tiykar dásturiy táminat penen, hám sistemalı dástúriy táminat dástúrleri menen baylanısqan, Xizmetshi dástúrlerdiń tiykarǵı wazıypası (olardı urtilitalar dep te ataydı) kompyuter sistemasın tekseriw, sazlaw hám dúzetiwden ibarat, Kóp hallarda olar, sistemalı dástúrlerdiń funktsiyasın keńeytiriwge hám jaqsılawǵa móljellengen. Arasında bul dástúrler, basınanaq OS quramına kiritilgen bolıwı mumkin, arasında olar OS funktsiyasın keńeytiriwg xizmet qiladı.
Ámeliy dástúriy táminat. Bul qáddı dásturiy táminatı, oraylıq jumıs ornında anıq máselelerdi sheshiwge járdem beretuǵın ámeliy dástúrler jıyındısın dúzedi. Bul máseleler qamrab alǵan tarawlar júda kóp bolıp, olar islep shıǵarıw, ilmiy-texnik, dóretiwshi, oqıtıw hám dem alıwǵa móljellengen máselelerdi óz ishine aladı, Bul dástúrler kópfunktsionallıǵı sebepli, insan iskerligi hár qıylı tarawları ushın ámeliy dásturler hám afishalar barlıǵıdur.
Demek ámeliy dásturiy táminat ortasında óz ara tikkeley baylan’s bar eken (birinshisi ekinshisine tayanadı), esaplaw sisteması universallıǵı, ámeliy dástúriy táminat ǵalabalıq hám kompyuter funktsional imkániyatları keń kólemliligi paydalanıp atırǵan operatsion sistema tipi, onıń yadrosı qanday sistemalı qurallardı óz ishine alǵanlıǵı hám ol úsh tárepleme óz ara baylanıs, yaǵnıy insan-dástur-qurılma baylanıstı qay dárejede tıminleniwine tikkeley baylanıslı.
|
| |
