|
Operatsiyon buyum tizimi bilan operatsion tizimni farqlash. Operatsiya-buyum tizimi —
|
| bet | 1/2 | | Sana | 18.11.2023 | | Hajmi | 32,82 Kb. | | #100838 |
Bog'liq Operatsiya-buyum tizimi
Operatsiyon buyum tizimi bilan operatsion tizimni farqlash.
Operatsiya-buyum tizimi — X IX asrning 90 -yillarida S.A.
Vladimrskiy tomonidan taklif etilgan. Bu tizim o'quvchilar tomonidan mehnat operatsiyalarini o'ylab, tanlangan buyumlarni
tayyorlash jarayonida o'rganishni ko'zda tutadi. Bunda buyum
lar shunday yo'sinda tanlab olinadiki, birinchisini yasashda eng
yengil (3-5) operatsiya o 'zlashtiriladi, navbatdagilarini tayyorlashda anchagina murakkabroq ko'p operatsiyalar o'rganiladi.
Dastlabki ko'nikma va malakalarni hosil qilishda maxsus
mashqlarga e’tibor bermaslik bu tizimning samaradorligini bir
muncha pasaytiradi. Bundan tashqari ishlab chiqarish ta’limining
birinchi mashg'ulotlaridayoq birdaniga ko'p operatsiyalarni o'z
ichiga olgan buyumlarni tayyorlash o'quvchilarda bu operatsi-
yalarning mazmuni haqida to'g'ri tasavvur bo'lmasligiga olib kelardi.
Operatsiya-buyum tizimining yutug'i o'quvchi o 'z mehnati natijasini ko'radi, operatsiyalarni o'zi tanlaydi. Kamchiligi:
mashg'ulotning birinchi darsidanoq o'z ichiga bir necha ope
ratsiyalarni olgan buyumlarni tayyorlash o'quvchilarda bu operatsiyalarning mazmuni haqida to‘g‘ri tasavvur bo‘lmasligiga olib
kelardi.
Shuning uchun ham tizim keng tarqalmoqda.
Mashina industriyasining gurkirab o‘sishi, ishchilar mehnatini intensivlash hisobiga maksimal foyda
olishga intilishi mehnat jarayonlarining haddan tashqari bo‘linib
ketishiga olib keldi. ishchi endi bir qator alohida yoki bitta ope-
ratsiyani bajarish o‘rniga mashinani boshqarish va unga xizmat
ko‘rsatishdan iborat cheklangan miqdorda jism ongiy mehnat usul
larini bajarishi kerak bo'lib qoldi. Shunda ham bu usullarni aniq,
tez va mashinaning ishlash vaqtiga qarab qat’iy belgilangan vaqtda
bajarishi shart. Bunday xarakterdagi mehnat usullari va uni tashkil etuvchi ish harakatlarini faqat maxsus mashq jarayonidagina
o'zlashtirish mumkin edi. Ishlab chiqarish ta’limining mazkur
tizimi motorli-mashqli tizimi deb atalishining boyisi ham ana
shundadir. Ishchilar tayyorlashning bu tizimini amerikalik injener Teylor yaratgan. Uning mazmuni qat’iy tanlab olingan mehnat
usullari va ularning elementlari (ish va ish jarayonidagi harakat)ni mexanik tarzda mashq qilishdan iborat. Ta’lim tizmining
to‘g‘ri mehnat usullarini tez shakilantirishga qaratilgan mashq
mashg'ulotlarini muayyan izchillikda bajarilishi bilan xarakter-
lanadi. Biroq 0‘quvchining alohida ish harakatlari va usullarini
bajarishi ko‘pincha operatsiyaning o‘zidan, buning ustiga mehnat
jarayonlaridan ajratilgan holda amalga oshiriladi, bu esa ularni
mexanik tarzda o‘zlashtirilishiga olib keladi, barcha mehnat jarayonlarining komponentlari o‘rtasidagi obyektiv mavjud aloqa
buziladi.Ushbu tizimning kamchiligi motor-mashq tizimi bo‘yicha
o‘qitish o‘quvchilar ko‘nikma va malakalarni ongli o ‘zlashtirishini nazarda tutmasdi. Ko'nikmalarni shakllantirish maxsus apparatlar va haqiqiy mehnat jarayonini eslatadigan mashqlarni
qo‘llash bilan amalga oshirilardi. Ko‘p marta takrorlash natijasida mushaklarning ma’lum harakatlarini ongning ishtirokisiz
ham bajarishga «o'rgatish» mumkin, deb faraz qilingan. Ta’limda
bunday yondashish ma’qullanmadi va tez uni rad qilindi. Motor-
mashq tizimining yutug‘i shundaki, unda mehnat o‘quv va malakalarini shakllan tirishning didaktik jihatdan asoslangan, psixofiziologik qonuniyatlariga mos keladigan ketma-ketligi: mehnat
usuli, mehnat operatsiyasi, mehnat jarayoni birinchi marta ishlab
chiqilgan va qo‘llanilgan. Bu tizimda o`quvchilarga mehnat ta’limi berish besh davrga bo‘linadi:
1.Asosiy mehnat faoliyati va harakatlarini o‘zlashtirish bo‘yicha mashq
mashg‘ulotlari.
2.Mehnat usullarini o‘zlashtirish bo‘yicha mashqlar.
3.Mehnat operatsiyalarini bajarishga doir o‘rganish mashqlari.
4.0‘quvchilarni maxsus tanlangan buyumlar ustida ilgari o'zlashtirilgan mehnat operatsiyalarini operatsiyalar kompleksiga
birlashtirishga o‘rganish.
5.Mustaqil davr, bunda o‘quvchilar ayni kasbga doir xarakterli
bo‘lgan buyumlarni tayyorlaydi.
|
| |
