Optimal boshqarish va boshqarish sistemalari

Texnik qurilmaning ish jarayonini xarakteristikalovchi kattaliklar ish jarayonida belgilangan qiymatlardan sezilarli darajada og’sa sozlovchi yoki boshqaruvchi a’zolari bilan ta’minlanadi. Sozlovchi a’zo yordamida bir xila o’zgartirmay yoki kerakli tarzda o’zgartirib chiqishdagi o’zdaruvchini sozlaydi yoki boshqaradi. Bunday texnik qurilmalar sozlovchi yoki boshqaruvchi ob’ektlar deb ataladi.

• Texnik qurilmaning ish jarayonini xarakteristikalovchi kattaliklar ish jarayonida belgilangan qiymatlardan sezilarli darajada og’sa sozlovchi yoki boshqaruvchi a’zolari bilan ta’minlanadi. Sozlovchi a’zo yordamida bir xila o’zgartirmay yoki kerakli tarzda o’zgartirib chiqishdagi o’zdaruvchini sozlaydi yoki boshqaradi. Bunday texnik qurilmalar sozlovchi yoki boshqaruvchi ob’ektlar deb ataladi.
• Avtomatik sozlash deb mashina va apparatlarda inson ishtirokisiz qandaydir fizik kattaliklardi belgilangan bir xil qiymatta ushlab turishga aytiladi.
• Avtomatik boshqarish deb mashina va apparatlara inson ishtirokisiz qandaydir fizik kattalikni belgilangan qonuniyat asosida o’zgartirib turishga aytiladi.
• Boshqarish ob’ekti turg’un, noturg’un va betaraf bo’lishi mumkin. Agar u tashqi ta’sir to’xtatilganidan so’ng, ststik xarakteristikasi bilan aniqlanadigan, dastlabki muvozanat holatiga qaytsa, turg’un ob’ekt eb ataladi. Noturg’un ob’ektlarda tasgqi ta’sirlar tugatilgan taqdirda ham chiqishdagi o’zgaruvi o’zgaraveradi va u dastlabki muvozanat holatiga qaytmaydi. Dahlsiz ob’ektlarda tashqi ta’sir to’xtagandan so’ng ixtiyoriy qandaydir muvozanat holati o’rin olib, u dastlabki muvozanat holatidan farq qiladi va keltirilgan ta’sirlarga bog’liq bo’ladi.
• Bir ob’ekt bir paytning o’zida ham turg’un ham noturg’un ham dahlsiz holatlara bo’lishi mumkin. Masalan: asinxron elektr vigateli aylanish tezligiga nisbatan sirpanishning kritik qiymatida kichik birliklarida turg’un, kata qiymatlarida noturg’un bo’lishi mumkin. Agar boshqariluvchi o’zgaruvchi sifatida chiqishdagi valning burchak og’ishi olinsa, svigatel daxlsiz ob’ekt hisoblanadi.