Buxgalteriya hisobotining mohiyati va ahamiyati

Download 13,3 Mb. Pdf ko'rish
bet	155/195
Sana	04.12.2023
Hajmi	13,3 Mb.
	#110935

1 ... 151 152 153 154 155 156 157 158 ... 195

Bog'liq
Biznes asoslari fanidan OMT F. Xakkulova[1]

Buxgalteriya hisobotining mohiyati va ahamiyati. Buxgalteriya hisobida
xo‘jalik faoliyati natijasida sodir bo‘layotgan barcha operatsiyalar hujjatlar asosida
qayd qilinib boriladi. Xo‘jalikda operativ rahbarlik va mablag‘lar harakatini
nazorat qilish uchun shu ma'lumotlardan foydalaniladi. Lekin tuman, viloyat va
respublikamiz taraqqiyotini belgilash uchun har bir xo‘jalikning joriy hisob
ma'lumotlari hali yetarli emas. Chunki har bir xo‘jalik buxgalteriya hisobi
ma'lumotlari, faqat shu xo‘jalik mulki bo‘lgan mablag‘lar holati va ularning
manbalarini ifodalaydi. Misol “asosiy vositalar” schyoti shu xo‘jalikda qancha
so‘mga qanday turdagi asosiy vositalar borligini, ularning operatsiyalari natijasida
qanday o‘zgarganligini, “Materiallar” schyoti esa shu xo‘jalikda qancha so‘mlik va
qanday turdagi, qancha xom-ashyo materiallar borligini va ularning harakatini
bildiradi. Xo‘jalikka yaxshi rahbarlik qilish uchun, bu yil xom-ashyo
materiallarimiz zahirasi o‘tgan yildagidan ko‘pmi yoki kammi, shuningdek ishlab
chqarish xarajatlari va uning oy, yilda qancha va o‘tgan oy, yilda qancha edi,
ishlab chiqarilgan mahsulotlar ko‘paydimi, qaysi turlari ko‘paydi, tayyor
mahsulotlar qanday sotilayapti, ulardan qaysi turlarini ishlab chqarish foydaliroq
va hokazolar. Bu savollarga biror hudud bo‘yicha javob olish uchun buxgalteriya
hisobotlarini umumlashtirish zarur. Chunki shu kabi savollarga o‘xshash xalq
xo‘jaligiga rahbarlik qilish uchun kerakli bo‘ladigan ko‘pgina ma'lumotlarni
beradi. Korxona rahbarlari hisobot ma’lumotlari asosida faoliyat natijalarini,
mablag‘larning joylanishi, debitor qarzlarning o‘zgarishini va shu kabi
ko‘rsatkichlarni o‘rganadi. Korxona xodimlari uchun mehnat haqi va iqtisodiy
ragbatlantirishni yaxshilash uchun daromadlilik holati va uning o‘zgarishi
qiziqarli. Mol yetkazib beruvchilar, kreditorlar, banklar buxgalteriya hisobotlari
ma'lumotlari asosida korxonaning to‘lovga layoqatliligini, moliyaviy barqaror
rivojlanayotganligini tahlil qiladi. Shuning uchun ham buxgalteriya hisoboti
ma'lumotlari , real voqeani (summani) aks ettirishi, daromad va xarajatlar hisobot
davriga mos bo‘lishi, hisobot ma'lumotlari o‘zaro taqqoslama bo‘lishi, hamda o‘z
muddatida tuzilgan bo‘lishi lozim. Hisobot ma’lumotlarining haqqoniyligini
ta’minlash maqsadida yillik hisobot tuzishgacha korxona mablag‘lari va ularni
tashkil etuvchi manbalarning asosiy qismi inventarizatsiyadan o‘tkaziladi. Asosiy
vositalar va nomoddiy aktivlar buxgalteriya balansida eskirish summalari ayrilib,
qoldiq baholarida aks ettiriladi. Tovar moddiy boyliklar esa haqiqiy tannarxda aks
ettiriladi. Buxgalteriya hisobotini tuzish tartibi, uning tarkibi.hisobot shakllarining
mazmuni, hisobotni taqdim etish masalalari BXMS-1 “Hisob yuritish siyosati va
moliyaviy hisobot”da ko‘rsatilgan. Korxonalar buxgalteriya hisobotlarining
hisobot davrlari bo‘lib joriy yil, ya'ni kalendar yil 1-yanvaridan 31-dekabrgacha
hisoblanadi. Shunday qilib buxgalteriya hisobotlari xo‘jalik yurituvchi
sub'yekglarning mulkiy va moliyaviy holatini hamda faoliyat natijalari
to‘q’risidagi ma'lumotlarni muddatga umumlashtirish usulidir. Buxgalteriya
hisobotlarining namunaviy shakllarini Respublika Moliya Vazirligi tasdiqlaydi va
ularni tuzish bo‘yicha yuriqnomalar qabul qiladi. Boshqa vazirliklar, uyushmalar,

muassasalar, quyi tashkilot, korxonalar uchun o‘ziga xos hisobot shakllarini,
moliya vazirligi bilan kelishilgan holda, qabul qilishlari mumkin. Hisobot
buxgalteriyaning sintetik va analitik hisob ma'lumotlari asosida tuzilib,unga
qo‘shib yozish, ongli ravishda ma'lumotlarni buzib ko‘rsatganlik uchun, xo‘jalik
rahbarlari va bosh buxgalterlar javob beradilar. Buxgalteriya hisobotlari o‘z
vaqtida tuzilib, tegishli organlarga topshirilishi zarur. Yuqori tashkilotlar o‘zlariga
qarashli korxona. xo‘jaliklar hisobotlari asosida yig‘ma (jamlama) hisobot
tuzadilar.

Download 13,3 Mb.

1 ... 151 152 153 154 155 156 157 158 ... 195

Download 13,3 Mb.

Pdf ko'rish