|
O`quv mashg`ulotining texnologik xaritasi
|
| bet | 172/199 | | Sana | 29.05.2024 | | Hajmi | 14,17 Mb. | | #256857 |
Bog'liq shaxsiy kompyuter arxitekturasi va unga xizmat ko\'rsatish toplamO`quv mashg`ulotining texnologik xaritasi.
Mavzu: Kompyuter qismlarini sovutgichlarni tozalash va moylash
1. Fanning maqsadi.
2. Kompyuterning profilaktikasi oldini olishda zarur boladigan asboblar haqida ma`lumot
Reja:
Kompyuterning profilaktikasi oldini olishda zarur boladigan asboblar uchun tanlash
Ish bosqichlari va vaqti
|
Faoliyat mazmuni
|
O`qituvchi
|
Ta`lim oluvchi
|
1- O`quv mashg`ulotiga kirish(5daq)
|
Tashkiliy qism:
1.O`quvchilarni mashg`ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi
|
Mashg`ulotga tayyorlanadilar
|
2-bosqich Asosiy (65 daq)
|
Tayanch bilimlarni faollashtirish:
1 Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o`tilgan mavzu bo`yicha o`quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi.
Maqsad va vazifani belgilanishi:
2 Mashg`ulotning nomi, rejasi,maqsad va o`qitish natijalar bilan tanishtiradi
3 Mustaqil ish uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi
4 O`quv mashg`ulotiga o`quv ishlarni baholash mezoni va ko`rsatkichlari bilan tanishtiradi
Ta`lim oluvchilar bilimini faollashtirish
5 Tezkor-so`rov, savol-javob, aqliy hujum, pinbord, ”o`ylang va juftlikda fikr almashing” va boshqa texnikalar orqali bilimlarni faollashtiradi.
Yangi o`quv material bayoni
6 Nazariy mashg`utning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o`qitish jarayonini tashkil etish bo`yicha harakatlar tartibini bayon etadi.
Yamgi o`quv materialini mustahkamlash:
7 Slaydlarni Power Point tartibida namoyish va sharhlash bilan mavzu bo`yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi
8 Mustahkamlash uchun savollar beradi Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma`lum qiladi;
9 Kichik guruhlarga bo`ladi, kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi har bir guruhga topshiriq beradi va baholash mezoni bilan tanishtiradi
Ishni bajarish yo`riqnomasini beradi
10 Guruhlarda ishlarni boshlashga ruxsat beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi vazifani bajarish tartibini tushunganligini aniqlash maqsadida qaytar aloqa o`tkazadi
11 Ishga ajratilgan vaqt tugaganini ma`lum qiladi, guruhlar taqdimotini tashkil etadi.
12 Guruhlar ishini o`zaro baholashni o`tkazadi, mavzuning har bir qismi bo`yicha xulosalar qiladi,eng asosiylariga etibor qaratadi, berilayotgan ma`lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlardagi ahamiyati bilan bog`lab mavzuni yakunlaydi
|
Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomi va rejasin yozib oladilar. Diqqat qiladilar savollarga javob beradilar.Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Topshiriqni bajaradilar. Kichik guruhlarga bo`linadilar.kichik guruhlar qoidasi bilan tanishadilar. Har bir guruh o`z topshiriq varaqlari bo`yicha faoliyatini boshlaydi. Har bir guruh sardorlari chiqib o`z ishlarini taqdim qilishlarini aytadi. Berilgan qo`shimcha savollarga javob beradilar. Guruh ish natijalarini o`zaro baholaydilar. Ma`lumotlarni daftarga qayd qiladilar
|
3-bosqich Yakuniy (10 daq)
|
Mashg`ulot yakuni:
Faol ishtirok etgan o`quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag`batlantiradi
Uyga vazifa berilishi:Kelgusi mashg`ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo`riqnoma beradi
|
Baholash bilan tanishadilar
Topshiriqni yozib oladilaar
|
Kompyuter tizimlari tashkil etuvchilariga profilaktik xizmat ko‘rsatish
Kompyuter profilaktikasi kompyuterning xizmat muddatini uzaytirish usulidir. Odatda, kompyuter profilaktikasini har 6 oyda o'tkazib turish tavsiya etiladi.
Kompyuter komplektining profilaktikasi — kompyuter korpusi ichida tozalikka rioya qilishdir. Kompyuterning ishlash jarayonidagi nosozliklar, kompyuter detallarining ishdan chiqishi ko‘p hollarda kompyuterning qizib ketishi yoki elektr ta'-minotidagi qisqa tutashuvlar tufayli ro‘y beradi. Kompyuterning qizib ketishi, odatda, sovitish tizimining yaxshi ishlamagani tufaylidir. Sovitish tizimini tashkil etuvchi ventilatorlar va radiatorlar magnit kabi chang tortish xususiyatiga ega.
Chang ventilatorlarni qoplab oladi va ularga butlovchilarning eng ko‘p qiziydiganlari bolmish chiplarni to‘ la quvvat bilan sovitishga imkon bermaydi. Shuningdek, chang yaxshigina elektr o‘tkazuvchanlik xususiyatiga ega, shu sababli tizimli blokdagi qisqa tutashuv sababchisi bo‘lishi mumkin. Kompyuter butlovchilarining profilaktikasi jarayoni oddiy. Avvalo, tizimli blok
qopqog‘i ochiladi. Chang kompyuterga havoni sovitishga yo‘naltirilgan
teshiklar orqali kiradi. Ko‘pincha mazkur teshiklarga ventilatorlar o ‘rnatiladi, ular esa xuddi changyutgichlar kabi changni tortadi. Mazkur ventilatorlaming vazifasi tizimli blokdagi havoni sovitish, ular kompyuter tashqarisidagi sovuq havoni ichkariga yo‘naltiradilar. Shu sababli, kompyuter tashqarisidagi barcha chang tez orada kompyuter ichiga o ‘tadi. Ventilatorlarni kompyuter ichkarisidagi havoni tashqariga chiqarishga yo‘naltirsa bo‘lmaydimi, degan savol tug‘iladi. Bunday
holda korpus ichida havo sirkulatsiyasi boimasligi tufayli kompyuterning
bir necha soat ishlashi davomida korpus ichidagi havo 60—80°C gacha qizishi mumkin, shu sababli kompyuter-18 ning qizish ehtimoli yuqori bolladi. Bundan esa, butlovchilarning qanday darajada qizib ketishlarini tasavvur qilish mumkin.
Demak, kompyuterni tez-tez changdan tozalab turish kompyuter ishlash muddatini uzaytirishning asosiy va eng soda usulidir. Kompyuterni changdan tozalashda changyutgichlardan foydalaniladi. Kompyuter korpusini changyutgich bilan tozalashdan oldin, asosiy butlovchilar: qattiq disk, videokarta, ona plata, ventilatorlar ajratiladi. Kompyuter profilaktikasining keyingi bosqichi — protsessorni sovituvchi radiatorni yangi termopasta bilan qoplashdir. Surilayotgan termopasta qatlami tekis va yupqa boMishi uchun qog‘oz salfetkadan foydalaniladi. Bunda ehtiyot boMish lozim, chunki termopasta osonlikcha yuvilmaydi. Videokarta va boshqa ajratilgan butlovchilarni changyutgich bilan
tozalagandan so ‘ng, changyutgich bilan tozalashning imkoni boMmagan joylarni cho‘tkacha bilan tozalagan ma’qul. Kompyuter va butlovchilarni changdan tozalagandan so ‘ng, ular avvalgi holatda yig‘ iladi. Endi kompyuter uchun qizishlar va qisqa tutashuvlar xavf tug‘dirmaydi.Operatsion tizim va kompyuterning normal ishlashi uchun ba’zi profilaktik tadbirlarni o‘z vaqtida o‘tkazib turish muhimdir.Bunday profilaktik tadbirlarga quyidagilar kiradi:
— vaqtinchalik va kerakmas fayllami yo‘qotish;
— diskni o‘z vaqtida ,,axlat“dan tozalash;
— qattiq disklarni defiagmentatsiyalash;
— qattiq disklardagi xatolarni tekshirish;__
— avariya holatlarida tiklanish diskini yaratish;
— tizimning tiklanish nuqtasini yaratish.
Vaqtinchalik va kerakmas fayllarni yo‘qotish. Vaqt o4ishi
bilan Windowsda ortiqcha fayllar paydo boMadi va bu holat
kompyuter unumdorligiga salbiy t a ’sir ko‘ rsatadi hamda
kompyuterning ishlashiga ta’sir qiladi. Diskdagi joyni tozalash
uchun awalo korzinani keraksiz ma’lumotlardan tozalash lozim.
Buning uchun:
1. Korzina belgisiga o‘ng tugmacha bosiladi. Kontekst menyuda
„ Очистить корзину“ punkti tanlanadi va keraksiz faylni
yo‘qotish hosil bolgan oynaning „Да“ tugmasini bosish bilan
tasdiqlanadi. ,,Axlat“ ni yo‘qotishdan avval korzinani ochib,
undagi fayllarning kerak emasligiga ishonch hosil qilish lozim.
19Agar ba’zi fayllar kerakli bo‘ lishi mumkin bo‘ lsa, u holda
kerakli faylga o ‘ng tugmachani bosib ajratiladi va kontekst
menyudan „ Восстановить“ punkti tanlanadi.
2. Davriy tarzda vaqtinchalik fayllar (kompyuterda ishlayotgan
dasturlar o ‘z maqsadlari uchun yaratadigan xizmat fayllari)
ni o‘chirib turish lozim. Bunday fayllar *tmp kengaytmaga
ega. Ular ma’lumotlarni tiklash va ko‘pgina dasturlar ishlash
jarayonidagi noto‘g‘ ri amallarni inkor etish imkonini yaratadi.
Odatda, bunday fayllar dastur ishlash seansi davomida hosil
bo‘ladi va seans tugagandan so‘ng avtomatik tarzda o‘chib ketadi.
Lekin ba’zan vaqtinchalik fayllar ayrim sabablarga ko‘ra dastur
ishini tugatgandan so‘ng kompyuterdan o ‘chib ketmaydi va
qattiq diskka joylashib oladi. Shu sababli kompyuterni bunday
fayllardan mustaqil tarzda tozalab turish lozim. Buning uchun:
• „ Пуск“ menyusidan „Мой компьютер“ punktiga kiriladi,
so‘ngra tizimli disk (odatda, С disk) ochiladi;
• Windows papkasi ochiladi, undan „Temp“ papkasi ochiladi
va korzinadan *tmp kengaytmaga ega bo‘lgan barcha fayllar
yo‘qotiladi.
So‘ngra yana bir papkadan vaqtinchalik fayllar yo‘qotiladi.
Buning uchun:
— „Пуск“ menyusidan „Мой компьютер“ punktiga kiriladi
va tizimli disk ochiladi;
— „Documents and Settings“ papkasi ochiladi;
— So‘ngra kompyuter rasmiylashtirilgan foydalanuvchining
nomidagi papka topiladi (odatda, u „Admin“ deb nomlanadi) va
„ Local Settings“ papkasi, so‘ngra esa „Temp“ papkasi ochiladi;
— “ Temp“ papkasidagi barcha *tmp kengaytmali fayllar
topiladi va yo‘qotiladi. Bu papkada qisman Intemetdan yuklangan
*part kengaytmali fayllar ham bo‘lishi mumkin. Bunday fayllar
ham o ‘chiriladi.
Disklarni ortiqcha ma’ lumotlardan tozalash. Disklarni
ortiqcha ma’ lumotlardan tozalash uchun maxsus dasturdan
foydalanish tavsiya etiladi. Windows Disk Cleanup Utility utilitasi
qattiq diskni kerakmas fayllardan tozalash, disk fazosini tozalash
va shu asosda kompyuter unumdorligini yaxshilash imkonini
beradi. Undan foydalanish uchun quyidagicha ish ko‘riladi:
20
— „ Пуск“ menyusidan „ Мой компьютер“ punktiga kiriladi
va o ‘ng tugmacha kerakli diskka bosiladi;
— kontekst menyusidan „ Свойства“ punkti tanlanadi;
— hosil bo‘ lgan „ С вой с т в а : Диск“ oynasidagi „ Общие“
punktidan „ Очистка диска“ tugmachasi bosiladi. „ Очистка
диска“ oynasi paydo bo‘ladi va tozalash dasturi fayllami ko‘rib
chiqadi va diskdagi bo‘shayotgan qismning hajmini baholaydi.
S o ‘ ngra keyingi oynada „ У д ал и т ь следующие ф ай лы “
ko‘ rsatiladi, o ‘chiriladigan fayllarga belgi qo‘yiladi;
— yo‘qotilishi lozim bo‘ lgan fayllarni tasdiqlash uchun
„ОА44 tugmachasi bosiladi.Mazkur jarayonni quyidagi tartibda ham amalga oshirishmumkin: /7усл; —> Все программы —> С т а н д а р т н ы е -≫
Служебные —> Очистка диска.Qattiq diskni defragmentlash. Diskni defragmentlash utilitasi (Z)/5c Defragmenter) qattiq d iskni tekshirib chiqadi va
fayllar fragmentlarini kompyuter samaraliroq ishlashi nuqtayi nazaridan umumlashtiradi, ya’ni ,,yig‘adi“ . Buning sababi shundaki, Windows fayllarni qattiq diskning sektorlar deb ataluvchi ma’lumotlar bloklarida saqlaydi. Fayl bir nechta sektorlarda saqlanishi mumkin, shu tufayli fayl xuddi bir nechta
qismlar (fragmentlar)ga bo‘lingan kabi ko‘rinishda bo‘ladi yoki fragmentlashtiriladi. Qattiq diskda bunday fayllar soni qancha ko‘p bo‘lsa, kompyuter unumdorligi shuncha kam bo‘ladi.Tizim bunday fayllarga murojaat qilganda ko‘p vaqt yo‘qotadi,chunki bunday faylni o ‘qishdan avval xotiradan uning barcha qismlarini qidirib topish lozim bo‘ladi.Qattiq disklarni oyda bir marta defragmentatsiyalash tavsiya etiladi. Ayniqsa bu masala tizimli diskka, shuningdek, papka vafayllar ko‘chirilgan barcha disklarga tegishli.
Disklarni defragmentatsiyalash quyidagi tartibda amalga
oshiriladi:
1. „ Пуск“ menyusidan „ Мой компьютер“ punktiga kiriladi
va o‘ng tugmacha kerakli diskka bosiladi;
2. Kontekst menyudan „ Свойства“ bandi tanlanadi;
3. Hosil bo‘lgan „Свойства: Диск“ oynasidan „ Сервис“ bandi
bosiladi va „ Выполнить дефрагментацию“ bandi tanlanadi;
21
4. Hosil bo‘lgan oynadan „Анализ“ tugmasi bosiladi. Tahlil
jarayoni disklar holatini va ularning fragmentlashtirilish holatlarini
ko‘ rsatadi va mazkur diskni fragmentlash kerakmi yoki
yo‘qligi haqida ma’lumot beradi.
5. Дефрагментация“ tugmasini bosing va kuting. Mazkur
operatsiya ancha uzoq vaqt davom etishi mumkin. Jarayonning
kechishi dastur oynasida aks ettiriladi, jarayon so‘ngida tizim
bajarilgan ish haqida va disk holati haqida hisobot chiqaradi.
Diskni defragmentatsiyalashni quyidagi tartibda ham amalga
oshirish mumkin: Пуск —> Все программы —> Стандартные—>
Служебные —> Д еф р а гм ен т ац и я диска ( S ta r t -≫ АН
Programs -> Accessories —> System Tools —> Z)/sc Defragmenter);
Shuningdek, mazkur utilitani ishga tushirish uchun buyruq
satridan foydalanish mumkin. Bunda Windows XP uchun
dfrg.msc buyruglidan, Windows Vista uchun esa — defrag.exe
buyrug‘ idan foydalanish mumkin.
Qattiq disklardagi xatolarni topish. Windows X P Error
Checking Utility utilitasi qattiq diskda xatolar va shikastlangan
sektorlar borligini tekshiradi va ularni tuzatadi.
Diskdagi ma’lumotlar strukturasi (tuzilishi) turli sabablarga
ko‘ ra buzilishi mumkin: dasturlardagi uzilishlar va turib
qolishlar, elektr ta’minotidagi sakrashlar va boshqalar. Zararlangan
diskning ba’zi qismlarini o ‘qib bo‘lmay qoladi, ulardagi
ma’lumotlar yo‘qoladi. Diskni tekshirish utilitasi ma’lumotlar
umumiy strukturasini, papkalarni, jadvallarni, ma’ lumotlarning
yo‘qolgan qismlarini (klasterlarni) qidiradi va topilgan
xatolarni bartaraf qiladi. Diskning zararlangan qismlarini topadi
va buzilgan ma’lumotlarni tuzatadi. Diskning zararlangan qismlarini
tekshiradi va ularga zararlangan (b ad block) belgisini
qo‘yadi va bu qismlarga ma’lumot yozmaydi.
Diskdagi xatolarni tekshirishni haftada bir marta amalga
oshirish tavsiya etiladi.
Buning uchun:
1. Barcha ishlayotgan dasturlar o kchiriladi.
2. „ Пуск“ menyusida „ Мои компьютер“ ochiladi, so'ngra
olng tugmacha bilan kerakli diskka bosiladi;
3. Kontekst menyusida „ Свойства“ bandi tanlanadi.
4. Hosil bo‘lgan „ Свойства : Диск“ oynasining „ Сервис“
22
bandidan „ Проверка диска на наличие ошибок“ bandi tanlanadi.
5. „ Проверка диска“ oynasiga „Автоматически исправл
я т ь системные ошибки“ (Automatically fix system errors) va
„ В о с с т ан а вл и в а т ь поврежденные с е к т о р а “ (S can fo r and
attempt recovery o f bad sectors) bandlari qo‘shiladi.
6. „ Запуск“ tugmasi bosiladi, mazkur test uzoq vaqt davom
etadi, testni to‘xtatib boMmaydi va test davomida kompyuterda
ishlab boMmaydi.
Halokat holatida tizimni tiklash diskini yaratish. Halokat
holatida tizimni tiklash diskini yaratish — tizimning va kompyuterga
o krnatilgan barcha dasturlarni ishchi holatiga qaytarishning
yana bir usulidir.
Bunday diskni yaratish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
1. Menyuga quyidagicha kiriladi: Пуск -≫ Все Программы ->
Служебные —> Архивация данных (Start —> All Programs —>
Accessories —> System Tools —> System Restore).
2. „ М астер архивации и восстановления“ oynasi paydo
boMadi. So‘ngra „ Всегда запускать в режиме м а с т е р а “ bandi
ishga tushiriladi va Далее“ tugmasi bosiladi.
3. „ М ас т ер а“ oynasida „Архивация файлов и параметров“
bandi tanlanadi, so‘ngra „Далее“ tugmasi bosiladi.
4. ,,Z?c/o информацию на данном к ом п ью т ер е “ bandi
tanlanadi, so‘ngra „Далее“ tugmasi bosiladi.
5. Keyingi oynada halokat holati tizimini tiklash diskini
saqlash uchun joy tanlanadi. Buning uchun „Обзор“ tugmasi
bosiladi va arxivni joylashtirish uchun disk tanlanadi.
6. „Сохранить к ак “ oynasida arxivning nomi teriladi va
Сохранить —> Далее —> Готово tugmalari bosiladi.
„Ход архивации“ oynasida arxivni hosil qilish barcha bosqichlarini
kuzatib borish mumkin.
Tizimning tiklanish nuqtasini yaratish. Tizimning tiklanish
nuqtasi — kompyuterning tekshirilgan va ishga yaroqli holatiga
qaytish nuqtasidir. Tizimning tiklanish nuqtasini yaratishda tizim
reyestrining lahzalik tasviri shakllantiriladi, shuningdek, operatsion
tizimning to‘g‘ri ishlashi uchun muhim boMgan fayllarning
rezerv nusxalari hosil qilinadi. Mazkur jarayonning maqsadi
23
kompyuteming kritik holatlarida tizimni awalgi holatga qaytarish
imkonini yaratishdir.
Odatda, Windows kompyuterda qandaydir o ‘zgarishlar
bo‘lgan hollarda, o ‘zi tiklanish nuqtalarini yaratadi. Shuningdek,
foydalanuvchining ham yangi dastur yoki qurilmani o ‘rnatishdan
awal tiklanish nuqtasini yaratishi maqsadga muvofiq
bo‘ladi.
Tizimning tiklanish nuqtasini yaratish quyidagi tartibda
amalga oshiriladi:
1. Quyidagi menyuga kiriladi: Пуск —> Все Программы ->
Служебные —> В о с с т ан о вл ен и е си с т ем ы ( S t a r t -> All
Programs -> Accessories —> System Tools —> System Restore).
2. „ Восстановление системы“ oynasida „ Создать точку
восстановления“ ( Create a Restore Point) bandi tanlanadi va
Далее“ tugmasi bosiladi.
3. „ Восстановление системы“ oynasi hosil bo‘ladi, mazkur
oynada „ Создать точку восстановления“ bandi tanlanadi
va „Далее“ tugmasi bosiladi;
4. „ Создание точки восстановления“ oynasida „ Описание
контрольной точ ки “ bandini nomlash so‘ raladi. Kerakli nom
tiklanish nuqtasini yaratish maqsadini bildirishi nuqtayi nazaridan
tanlanadi (masalan, „ Ус тано вка новой звуковой к ар т
ы “ ), so‘ngra „ Со зд а ть“ tugmasi bosiladi.
5. „ Восстановление системы“ oynasida „ Точка в о с с т а новления
системы создана“ yozuvi hamda uning yaratilish
vaqti va nomi beriladi. Mazkur ma’lumot keyinroq tizimni
tiklashda ishlatilishi mumkin.
6. „OJC‘ tugmasi bosiladi va dasturdan chiqiladi
O’quv va tarbiyaviy ishlar
bo’yicha direktor o’rinbosari
_________J. G’ofurov
“____”____ 20____ yil
|
| |
