|
O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari
|
| bet | 83/222 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 5,84 Mb. | | #236377 |
Optik disk qurilmasi
Optik disklarning paydo bo‘lishi lazer texnologiyalari sohasidagi o‘zgarishlar tufayli mumkin bo‘ldi. Optik disk va magnit disk
o‘rtasidagi farqlar orasida disk yo‘laklari va sektorlarining dizayni mavjud. Sektorlarning konsentrik yo‘laklaridan tashkil topgan magnit disk doimiy tezlikda aylanadi - bu doimiy burchak tezligi (CAV - constant angular velocity) deb nomlanadi. Diskning tashqi tomonidagi sektorlar, ichki tomonidagi o‘qish/yozish boshlariga qaraganda tezroq aylanishi sababli, tashqi sektorlar disk markaziga yaqin joylashgan sektorlarga qaraganda ancha katta. Ushbu format saqlash joyini isrof qiladi, ammo ma’lumotlarni olish tezligini maksimal darajada oshiradi.
Boshqa tomondan, optik disk 4.11-rasmda ko‘rsatilgandek, markazdan disk chetigacha cho‘zilgan bir xil o‘lchamdagi sektorlarning bitta spiral yo‘lakidan iborat. Ushbu alohida yo‘lak ham sektorlarga ega, ammo diskdagi joylashuvidan qat’iy nazar barcha sektorlar bir xil hajmda bo‘ladi.
4.11- rasm. Optik diskda sektorlar (hamma sektorlar bu yerda ko‘rsatilmagan) butun disk bo‘ylab bir xil hajmga ega. Diskovod kompensatsiya qilish uchun tezlikni o‘zgartiradi, lekin doimiy chiziqli tezlikda (CLV) aylanadi
Ushbu dizayn sizga optik diskka bir xil o‘lchamdagi magnit disk bilan taqqoslaganda ko‘proq sektorlarni va ko‘proq ma’lumotlarni joylashtirish imkonini beradi. Diskovod sektorning diskdagi o‘rnini
qoplash uchun diskning aylanish tezligini sozlaydi - bu doimiy chiziqli tezlik (CLV- constant linear velocity) deb nomlanadi. Shuning uchun, diskning markazida joylashgan sektorlarni o‘qish uchun disk tezroq va tashqi chetiga yaqin sektorlarni o‘qish uchun sekinroq aylanadi. Agar siz diskovodni amalda tinglayotgan bo‘lsangiz, u ushbu sozlamalarni o‘zgartirganda, u tezligini qanday o‘zgartirayotganini eshitishingiz mumkin.
Optik disk diskovodi ishlashining eng muhim ikkita ko‘rsatkichi ma’lumot uzatish tezligi va o‘rtacha kirish vaqti hisoblanadi. Ma’lumot uzatish tezligi sekundiga megabaytlarda o‘lchanadi va diskdan katta hajmdagi ma’lumotlarni o‘qish mumkin bo‘lgan tezlikni anglatadi. Ushbu omil ketma-ket kirishni talab qiladigan dasturlar, masalan, audio va videoni ishga tushurish uchun juda muhimdir.
Masalan, tezkor ma’lumot uzatish tezligiga ega DVD, videofaylni sekinroq uzatish tezligiga ega bo‘lgan qurilmaga qaraganda, yozilgan video segmentini ishga tushurishda kamroq kadrlar qisqarishiga olib keladi. Bu yanada yumshoqroq tasvirni yaratadi.
Ammo ketma-ket saqlanmagan ma’lumotlarni olish uchun diskovodga kirish vaqti muhimroq bo‘lishi mumkin. Boshni diskdagi muayyan joyga o‘tkazish uchun talab qilinadigan o‘rtacha vaqtni ko‘rsatadigan kirish vaqti millisekundlarda (ms) ko‘rsatilgan. Eng tezkor qurilmalar eng kichik o‘rtacha kirish vaqtiga ega, bu tasodifiy ma’lumotlarni qidirishda eng muhim omil hisoblanadi, masalan, ma’lumotlar bazasida. Shuning uchun, tezkor ma’lumot uzatish tezligi, diskga ketma-ket kirish uchun, masalan, videoni ishga tushurishda muhimdir, ammo tezkor kirish vaqti diskda keng tarqalgan ma’lumotlarni olishda juda muhimdir.
Optik diskovodlarning uchinchi muhim xususiyati kesh hajmi. Garchi bu tezlikni o‘lchash bo‘lmasa ham, kesh hajmi qabul qilinadigan ish samaradorligiga sezilarli ta’sir qiladi. Qurilma keshi bufer vazifasini bajaradi, ma’lumot bloklarini diskga uzatadi, foydalanuvchi yaqinda olingan ba’zi ma’lumotlarni qayta o‘qishni xohlashini kutadi, agar ma’lumot keshda qolsa tezda bajarilishi mumkin. Ba’zi hollarda, kesh diskdagi keyingi ma’lumot blokini qidirib, oldindan o‘qish uchun bufer vazifasini bajarishi mumkin. Oldindan o‘qish keshlari uzluksiz ma’lumotlar oqimi mavjud bo‘lganda, multimediyani ishga tushirish uchun eng foydali bo‘lishi
mumkin. Biroq, ular tezda to‘lishi sababli, oldindan o‘qish keshlari ma’lumotlar bazasini yoki elektron kitoblarni ko‘rib chiqishda foydali bo‘lishi mumkin. Bunday hollarda, kesh foydalanuvchi joriy ma’lumotni o‘qiyotganda tiklanishni amalga oshiradi.
Disklarning tarqatgichi va hajmiga qarab optik disk tizimlarining bir necha turlari mavjud: 4.12- rasmda ko‘rsatilgandek CD, DVD va Blu-ray.
Ma’lumotlarni optik diskka joylashtirish uchun yuqori intensivlikdagi lazer nurlari diskdagi chuqurchalarni kuydiradi. 0 larni ifodalovchi bu chuqurchalar, kuydirilayotgan tekis maydonlardan farqli o‘laroq, 1 larni ifodalaydigan maydonlar yerlar deb nomlanadi. Birinchi sektorlar diskning o‘rtasida joylashgan bo‘lib, lazer har bir sektorni navbat bilan o‘qiydi. Agar diskda bir nechta qatlam bo‘lsa, ikkinchi qatlamni o‘qish uchun tashqi lazer kursi tashqi chetidan ichki qismga o‘tganda, lazer kursi ikkinchi qatlamni o‘qish uchun o‘zgartiradi.
4.12- rasm. Optik disklani o‘qish va ularga yozish texnologiyasi Izoh: CD o‘qish qurilmasi texnologiyasi (chapda) disk pastki
qatlamining pastki qismiga yozish uchun qizil lazerdan foydalanadi. DVDlar (o‘rtada) kichikroq qizil lazerdan foydalanib diskning pastki
qismiga yozib oladi, shunda yo‘laklarni oldindan belgilash mumkin. Blu-ray (o‘ngda) zichroq yo‘laklar bilan bir necha qatlamlarga yozib olish uchun ingichka ko‘k lazerdan foydalanadi (blu-raydisc.com saytidan).
|
| |
