|
O`zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini
|
| bet | 3/3 | | Sana | 09.12.2023 | | Hajmi | 3,08 Mb. | | #114262 |
Bog'liq MB-1-4-laboratoriya Xorazm viloyati tuproq boniteti, Mustaqil ish topshiriqlari, дили мустақил иши, №3-amaliy ish topshiriqlari (1), 6-amaliy ish, эхтимол2011, 8 amaliy, Jayhunning dars jadvali(1), НУРБЕК, mt, MB 1-4 laboratoriya, 4-Mustaqil ta'lim, 1701495578, MAKTAB YOSHIDAGI QIZLAR KO\'YLAGINI ASOS CHIZMASINI CHIZISHID
|
O’rni
|
1
|
A korpus
|
2
|
B korpus
|
3
|
C korpus
|
|
|
Bu ob`yektda boshqa bir ob`yekt bilan bog `lanishi uchun id ustuni mavjud.
Ob`yektlarni raqamlar orqali bog`lash maqsadga muvofiqdir.
jadval. Kredit oluvchilar jadvali.[KO]
-
ID
|
O’rni_id
|
Kredit oluvchilar
|
1
|
1
|
Karim aka
|
2
|
2
|
Shahobiddin
|
3
|
2
|
Asilbek
|
4
|
2
|
Mavluda opa
|
5
|
3
|
Erkin
|
6
|
3
|
Bobomurod
|
7
|
1
|
Nigora
|
8
|
1
|
Bexruz
|
Bu ob`yekt “O’rni_id” atributi orqali kredit oluvchilar ob`yektiga bog`lanadi va boshqa bir ob`yektga “ID” atributi orqali bog`lanishi mumkin.
2.3.Jadval.
Bankga pul qo’yuvchilar jadvali.[BPQ]
-
ID
|
O’rni_id
|
Bankga pul qo’yuvchilar
|
1
|
1
|
Sherzod
|
2
|
3
|
Asliddin
|
3
|
1
|
Bobur
|
4
|
2
|
Behzod
|
5
|
2
|
Jasur
|
Bu ob`yekt “O’rni_id” atributi orqali bnkga pul qo’yuvchilar ob`yektiga bog`lanadi va boshqa bir ob`yektga “ID” atributi orqali bog`lanishi mumkin.
2.4.Jadval.
Hamkorlikdagi banklar jadvali.
ID
|
BPQ_id
|
Banklar
|
Sana
|
Qarzi
|
Haqqi
|
1
|
2
|
Asaka bank
|
19.09.2020
|
1500000
|
0
|
2
|
1
|
Xalq banki
|
18.08.2020
|
0
|
4850000
|
3
|
3
|
Milliy bank
|
17.07.2020
|
2000000
|
0
|
Bu ob`yekt “BPQ_id” atributi orqali hamkorlikdagi banklar ob`yektiga bog`lanadi va boshqa bir ob`yektga “ID” atributi orqali bog`lanishi mumkin.
2.5.Jadval. Schyoti jadvali
I
D
|
Hamkorlikd
agi banklar_id
|
Hamkorlar dan qarzi
|
Hamkorlar dan haqqi
|
Mijozlard an qarzi
|
Mijozlard an haqqi
|
Xarajatl ar
|
|
1
|
1
|
1500000
|
0
|
0
|
750000
|
80000
|
|
2
|
2
|
0
|
4850000
|
2000000
|
0
|
50000
|
|
Bu ob`yekt “Hamkorlikdagi banklar_id” atributi orqali schyoti ob`yektiga bog`lanadi va boshqa bir ob`yektga “ID” atributi orqali bog`lanishi mumkin.
Nazorat savollari
Relyatsion bog`lanish nima?
1:1 munosabatning mohiyati.
1:n munosabat bog`lanishda nimalarga e`tabor qaratish zarur?
Javoblar:
Birga – bir (1:1)munosabat. A va V ob’ektlar to‘plami orasida 1:1 munosabat o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning bitta nusxasi mos kelsa, va aksincha, V ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bitta nusxasi mos kelsa.
Birga – ko‘p (1:n) munosabat. A va V ob’ektlar to‘plamida A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning bir nechta nusxasi mos kelsa, shu bilan birga V ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bittadan ko‘p bo‘lmagan nusxasi mos kelsa shunday munosabat hosil bo‘ladi.
Ko‘pga – bir (n:1) munosabat A va V ob’ektlar to‘plami orasida o‘rnatilsa, unda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning ko‘pi bilan bitta nusxasi mos keladi. V ob’ektning nushalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A ob’ektning bir nechta nusxasi mos keladi.
Ko‘pga – ko‘p (m: n) munosabat. A va V ob’ektlar orasida shunday munosabat o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektni bir nechta nusxasi mos kelsa va aksincha.
Yuqoridagilarga tayangan holda obyektlarni yaratib olamiz (PS bo`yicha).
3-labaratoriya ishi SQL tilida jadvallar yaratish, o`zgartirish va o`chirish
Ishdan maqsad: predmet soha ma‘lumotlar bazasini so`rovlar orqali yaratishni va so`rovlar orqali oddiy jarayonlarni bajarishni o`rganish, hamda ko`nikmaga ega bo`lish. Talabalarda DDL komandalaridan foydalanish va shu orqali relyasion MB yaratish ko‘nikmasini hosil qilish.
Masalani qo`yilishi: Predmet soha ma`lumotlar bazasini SQL so`rovlari orqali yaratish. Mavjud ob`yektlarni so`rovlar orqali ma`lumotlar bilan to`ldirish, o`zgartirish va keraksiz ma`lumotlarni o`chirishni ko`rib chiqish.
Uslubiy ko`rsatmalar: SQL tilida quyidagi asosiy ma‘lumotlar turlari ishlatilib, ularning formatlari har xil MBBT lar uchun farq qilishi mumkin:
INTEGER
|
butun son (odatda 10 tagacha qiymatli raqam va ishora).
|
SMALLINT
|
«qisqa butun» (odatda 5 tagacha qiymatli raqam va ishora).
|
DECIMAL(p,q)
|
o‗nli son, p raqam va ishoradan iborat (0 < p < 16). O‗nli nuqtadan so‗ng raqamlar soni q orqali beriladi (q < p, agar q = 0 bo‗lsa, tashlab yuborilishi mumkin).
|
FLOAT
|
haqiqiy son 15 ta qiymatli raqam va butun darajadan iborat. Daraja MBBT tipi bilan aniqlanadi (masalan, 75 yoki 307).
|
CHAR(n)
|
uzunligi o‗zgarmas, n ga teng bo‗lgan simvolli qator (0 < n < 256).
|
VARCHAR(n)
|
uzunligi o‗zgaruvchi, n simvoldan oshmagan simvolli qator (n > 0 va har xil MBBT larda turlicha, lekin 4096 dan kam emas).
|
DATE
|
maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi sana; sana maydonlari bizning eramizdan oldin bir necha mingyilliklardan boshlanuvchi va bizning eramiz beshinchio‗ninchi mingyilligi bilan cheklangan haqiqiy sanalarni o‗z ichiga olishi mumkin.
|
TIME
|
maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi vaqt (ko‗zda tutilgan bo‗yicha hh.mm.ss).
|
DATETIME
|
sana va vaqt kombinatsiyasi.
|
MONEY
|
maxsus komanda orqali aniqlanuvchi formatdagi pul birligi.
|
SQL tili quyidagi tarkibiy qismlardan iborat:
DDL ( Mа‘lumоtlаrni Tа‘riflаsh Tili ) - ANSI dа ma‘lumotlar sxemаsini tа‘riflаsh tili, оb‘ektlаrni (jаdvаllаr, indekslаr, tаsаvirlаr vа hоkаzо) yarаtuvchi buyruqlar to‘plamidan ibоrаt.
DML (Mа‘lumоtlаrni O‗zgаrtirish Tili) - bu iхtiyoriy dаqiqаdа jаdvаllаrdа qаndаy qiymаtlаr sаqlаnishini аniqlоvchi buyruqlar mаjmuаsidir.
DCL (Mа‘lumоtlаrni Bоshqаrish Tili) fоydаlаnuvchigа aniq оb‘ektlаrga tа‘sir o‗tkаzishgа ruхsаt berish yoki bermаslikni аniqlоvchi buyruqlardаn ibоrаt.
DDL tilining asosiy komandalari:
CREATE – yangi jadval hosil qilish uchun ishlatiladi. Quyidagi ko‘rinishda yoziladi:
CREATE TABLE ( ustun_nomi va toifasi, … ); ALTER – jadvalga o‘zgartirish kiritish uchun ishlatiladi. Bu buyruq jadvalga yangi ustunlar qo'shish, ustunlarni o'chirish, ustunlar kattaligini o'zgartirish, hamda cheklanishlarni qo'shish va olib tashlash imkoniyatlariga ega. Bu buyruq ANSI standarti qismi emas, shuning uchun har xil tizimlarda har xil imkoniyatlarga ega. Misol uchun jadvalga ustun qo‘shish buyrug‘i sintaksisi quyidagicha:
DROP - jadvalni o‘chirish buyrug‘i. Jadvalni o'chirish imkoniga ega bo‘lish uchun, jadval egasi (ya‘ni yaratuvchisi) bo‘lshingiz kerak. Faqat bo‗sh jadvalni o'chirish mumkin. Qatorlarga ega bo‘lgan, to‘ldirilgan jadvalni o‗chirish mumkin emas, ya‘ni jadval o‗chirishdan oldin tozalangan bo‘lshi kerak. Jadvalni o'chirish buyrug'i quyidagi ko‗rinishga ega:
DROP TABLE ;
Ishni bajarish tartibi
Ishni yangi malumotlar bazasi yaratishdan boshladim.Xususiy bank nomli yangi baza yaratdim.So’ng unga Obyektlar nomli tablitsa qo’shdim.
Obyektlar jadvali
Keyin jadvalni to’ldirdim.
Keyin esa navbat bilan Bankga pul qo’yuvchilar, hamkorlikdagi banklar,kredit oluvchilar,o’rni,schyoti,xodimlar jadvallarini qo’shdim va ularni to’ldirdim.
Bankga pul qo’yuvchilar jadvali
Hamkorlikdagi banklar jadvali
Kredit oluvchilar jadvali
O’rni jadvali
Schyoti jadvali
Xodimlar jadvali
Nazorat savollari 1. CREATE buyrug`ining vazifalari nimalardan iborat?
ALTER buyrug`iga misol keltiring.
DROP va DELETE buyruqlarining farqi nimada?
DELETE buyrug`ining strukturasini ko`rsating. Javoblar
1. CREATE – yangi jadval hosil qilish uchun ishlatiladi. Quyidagi ko‘rinishda yoziladi:
CREATE TABLE ( ustun_nomi va toifasi, … );
2.ALTER – jadvalga o‘zgartirish kiritish uchun ishlatiladi. Bu buyruq jadvalga yangi ustunlar qo'shish, ustunlarni o'chirish, ustunlar kattaligini o'zgartirish, hamda cheklanishlarni qo'shish va olib tashlash imkoniyatlariga ega. Bu buyruq ANSI standarti qismi emas, shuning uchun har xil tizimlarda har xil imkoniyatlarga ega.
3. DROP - jadvalni o‘chirish buyrug‘i. Jadvalni o'chirish imkoniga ega bo‘lish uchun, jadval egasi (ya‘ni yaratuvchisi) bo‘lshingiz kerak. Faqat bo‗sh jadvalni o'chirish mumkin. Qatorlarga ega bo‘lgan, to‘ldirilgan jadvalni o‗chirish mumkin emas, ya‘ni jadval o‗chirishdan oldin tozalangan bo‘lshi kerak. Jadvalni o'chirish buyrug'i quyidagi ko‗rinishga ega:
DROP TABLE ;
4 - LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Ma’lumotlarni tanlash va ular ustida amallar
DML tili so‟rovlari:
SELECT – Amal bajaradigan jadvalimizni tanlash, ekranga chiqarish komandasi.
Sintaksisi esa quyidagicha:
SELECT *FROM // jadvalni to’liq chiqarish
SELECT FROM // jadval ustunlarini chiqarish
INSERT – SQL da barcha satrlar ushbu buyruq yordamida kiritiladi. Sintaksisi esa quyidagicha:
INSERT INTO VALUES (“ustun_info”, “ustun_info”, … ); DELETE – satrlarni jadvaldan o‘chirish buyrug‘i. Sintaksisi esa quyidagicha:
DELETE FROM WHERE qidiruv_sharti;
UPDATE – Maydon qiymatlarini o‘zgartirish buyrug‘i.
Sintaksisi esa 2 hil:
UPDATE SET column=expression;
UPDATE SET column=expression WHERE qidiruv_sharti;
Ishni bajarish tartibi
So’rov:
Natija:
So’rov:
Natija:
So’rov:
Natija:
So’rov:
Natija:
So’rov:
Natija:
So’rov:
Natija:
Nazorat savollari
SELECT buyrug`iga misol keltiring.
(*) nima vazifani bajaradi.
INSERT buyrug`ining barcha imkoniyatlarini ko`rsating.
AUTO_INCREMENT bo`lgan atribut INSERT buyrug`iga e`lon qilinishi shartmi?
UPDATE buyrug`i imkoniytalari.
WHERE buyrug`idan nima uchun foydalaniladi?
REPLACE buyrug`ining vazifalari nimalardan iborat?
UPDATE buyrug`ining vazifalari nimalardan iborat?
SQL tilida jadval nomlarini o‘zgartirish.
SQL tilida jadval yozuvlarini o‘zgartirish.
SQL tilida jadvaldan yozuvlarini olib tashlash.
SQL tilida jadvalga yangi yozuvlarini qo‘shish uchun qanday buyruq beriladi?
SQL tilida jadvaldan ustunlarni olib tashlash uchun qanday buyruq beriladi?
Javoblar:
1.SELECT* FROM ‘ xodimlar’ xodimlar_ID;
3. INSERT – SQL da barcha satrlar ushbu buyruq yordamida kiritiladi. Sintaksisi esa quyidagicha:
INSERT INTO VALUES (“ustun_info”, “ustun_info”, … );
5. UPDATE – Maydon qiymatlarini o‘zgartirish buyrug‘i.
Sintaksisi esa 2 hil:
UPDATE SET column=expression;
UPDATE SET column=expression WHERE qidiruv_sharti;
|
| |
