|
O`zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini
|
| bet | 2/3 | | Sana | 09.12.2023 | | Hajmi | 3,08 Mb. | | #114262 |
Bog'liq MB-1-4-laboratoriya Xorazm viloyati tuproq boniteti, Mustaqil ish topshiriqlari, дили мустақил иши, №3-amaliy ish topshiriqlari (1), 6-amaliy ish, эхтимол2011, 8 amaliy, Jayhunning dars jadvali(1), НУРБЕК, mt, MB 1-4 laboratoriya, 4-Mustaqil ta'lim, 1701495578, MAKTAB YOSHIDAGI QIZLAR KO\'YLAGINI ASOS CHIZMASINI CHIZISH1.2 jadval.
O’rni ob`yektining xususiyatlari.
-
1.3 jadval.
Kredit oluvchilar ob`yektining xususiyatlari.
ID
|
Ismi,Familiya
|
Summa
|
Telefon
|
Foiz stavkasi
|
Manzili
|
Muddati
|
Maqsadi
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
1.4 jadval.
Bankga pul qo’yuvchilar ob`yektining xususiyatlari.
ID
|
Ismi,Familiya
|
Summa
|
Telefon
|
Foiz stavkasi
|
Manzili
|
Muddati
|
Izoh
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
|
1.5 jadval.
Hamkorlikdagi banklar
ID
|
Nomi
|
O’rni
|
Qarzi
|
Haqqi
|
|
|
1
|
|
|
|
|
|
|
1.6 jadval. Xodimlar ob`yektining xususiyatlari.
ID
|
F.I.Sh
|
Lavozimi
|
Ish vaqti
|
Telefon
|
Manzili
|
Staji
|
1
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
1.7 jadval.
Schyoti ob`yektining xususiyatlari.
ID
|
Hamkorlardan qarzi
|
Hamkorlardan haqqi
|
Mijozlardan qarzi
|
Mijozlardan haqqi
|
Xarajatlar
|
|
1
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
1.8Jadval
Xarajatlar obyektining xususiyatlari
ID
|
Elektr energiya
|
Suv
|
Daromad
solig’i
|
Yer
solig’i
|
Boshqa
xarajatlar
|
|
1
|
|
|
|
|
|
|
2
|
|
|
|
|
|
|
Quyidagi rasmda aloqalar (ob`yektlar orasidagi munosabatlar)ning ko`rinishi keltirilgan
“Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani tashkil etuvchi uchta asosiy komponentalardan foydalanib quriladi: mohiyat, atribut, aloqa. Konstruktiv elementlar tarkibida “VAQT” tashkil etuvchisi faqat oshkormas holda ishtirok etishi mumkin. Modelda vaqt, yil, sana va shunga o`xshash atributlar bilan tasvirlanadi.
1.1 rasm. “Xususiy bank” obyektli modeli elementlari orasidagi ob`yektli munosabatlar.
Modelni quirishda “aloqa” mavjud ob`yektni, jarayonni yoki hodisani, abstraksiyasi sifatida keladi. Atribut mahiyatni xarakterlaridan bo`lib, nom bilan belgilanib, birorta qiymatlar to`plamidan qiymatlar qabul qilinadi.“Mohiyat – aloqa” modelidagi bog`lanishlarga, ikki mohiyat o`rtasidagi har bir bog`lanish turiga tegishli munosabatlarni kiritish zarur (binar, ternar.., n-nar). Loyiha haqidagi axborot diagramma ko`rinishida rasmiylashtiriladi, buning uchun quyidagi belgilar kiritiladi: mohiyat turlari – to`rtburchak bilan, atributlar-ovallar bilan tasvirlanadi va ular mos mohiyatlar bilan yo`nalishsiz qirralar bilan bog`lanadi.“Mohiyat – aloqa” modeli predmet sohani (PS) faqat aniq bir qismini akslantiradi. Bu holda uni lokal model deyiladi. PS haqida to`la axborotga ega bo`lish uchun uni etarli kengroq tekshirish zarur va oldingisini to`ldiradigan local modellar qurish kerak. Shundan so`ng lokal modellar birlashtirilib PS haqida bir butun kompozitsion tasvirga ega bo`lamiz.
Misol tariqasida xususiy bank PSining mohiya – aloqa modeli qurilgan.
1.2. rasm. Xususiy bank predmet sohasi uchun mohiyat – aloqa modelini qurilishi
Bu model diagramma ko‘rinishda bo‘lib, unda quyidagi belgilashlar ishlatiladi.
|
|
|
Yordamida ob’ektlar belgilanadi.
|
|
|
Yordamida ob’ekt atributlari belgilanadi. Ular ob’ektlar bilan yo‘nalishsiz chiziqlar yordamida birlashtiriladi.
|
|
Yordamida ob’ektlar orasidagi aloqalarni belgilaymiz.
|
|
Bunda birga ko‘p bog‘langan A va V orasida V ga qaratib yo‘nalgan yo‘nalishli chiziq bilan ko‘rsatiladi. Agar A va V ob’ektlar o‘rtasida N:1 bog‘lanish bo‘lsa, strelka A ga qarab yo‘naltiriladi.
|
|
A va V orasida 1:1 bog‘lanish bo‘lsa, yo‘nalishsiz chiziq bilan bog‘laymiz.
|
|
A va V ob’ektlar o‘rtasida M: N bo‘lsa, ularni ulovchi chiziq orqa li bog‘lanadi.
|
Nazorat savollari
Predmet soha tushunchasiga tarif bering.
Mohiya-aloqa modeli deganda nimani tushunasiz?
Mohiyat-aloqa modelida asosiy elementlar tushunchasini aniqlang.
Mohiyat-aloqa modeli ma`lumot bazasi strukturasi qanday aniqlanadi?
Mohiyat-aloqa modeli diagrammasi qanday tasvirlanadi?
Javoblar:
Predmet sohasi deganda avtomatlashtirilgan boshqarishni tashkil qilish uchun o„rganilayotgan real muhitning ma‟lum bir qismi tushuniladi. Masalan, korxona, zavod, ilmiy tekshirish instituti, oliy o„quv yurti va boshqalar. Shuni qayd qilish lozimki, MBni yaratishda ikkita muhim shartni hisobga olish zarur.
Birinchidan, ma’lumotlar turi, ko’rinishi, ularni qo’llaydigan dasturlarga bog’liq bo’lmasligi lozim, ya’ni MBga yangi ma’lumotlarni kiritganda yoki ma’lumotlar turini ozgartirganda, dasturlarni o’zgartirish talab etilmasligi lozim. Ikkinchidan, MBdagi kerakli ma’lumotni bilish yoki izlash uchun biror dastur tuzishga hojat qolmasin. Shuning uchun ham MBni tashkil etishda ma’lum qonun va qoidalarga amal qilish lozim. Bundan buyon axborot so’zini ma’lumot so’zidan farqlaymiz, ya’ni axborot so’zini umumiy tushuncha sifatida qabul qilib, ma’lumot deganda aniq bir belgilangan narsa yoki hodisa sifatlarini nazarda tutamiz.
Hozirgi kunda PSni tavsiflash uchun ko„p usullar mavjud. Shulardan biri ob’yekt-aloqa usulidir. Bu usulni ba’zan Ulman – CHen usuli ham deyiladi. PSni mohiyat-aloqa usulida tavsiflaganda quyidagi bosqichlarda ish olib boriladi:
1. PS ni obyektlari aniqlanadi;
2.Obyekt sohalari (atributlari) belgilanadi va uning kalit ILM DLM MFM AT versiyalari Talabalar tahlili 24 parametri aniqlanadi. Kalit parametri ob‟yektni identifikatsiyalaydi;
3.Obyektlar o’rtasida aloqa o’rnatiladi va ular sinflarga ajratiladi;
4.Maxsus belgilar kiritilib, obyekt aloqa diagrammasi o’rnatiladi.
2 LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Relyatsion ma`lumotlar bazasini loyihalash.
Ishdan maqsad: Ma`lumotlar bazasini relyatsion modeli uchun jadvallar tizimini ishlab chiqishni o`rganish va ob`yektlarni bog`lanish munosabatlarini tahlil qilish.
Masalani qo`yilishi: Berilgan predmet soha ma`lumotlar bazasidagi barcha ob`yektlarni relyatsion modelini ishlab chiqish.
Uslubiy ko`rsatmalar: Ma`lumotlar bazasini relyatsion modelini qurishda bog`lanish munosabatlari muhim ahamiyatga ega. Aslida ma`lumotlar bazasi munosabatlarga qarab ob`yektlari bog`laydi. Asosan ma`lumotlar bazasida quydagi munosabatlar mavjud:
Birga – bir (1:1)munosabat. A va V ob’ektlar to‘plami orasida 1:1 munosabat o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning bitta nusxasi mos kelsa, va aksincha, V ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bitta nusxasi mos kelsa.
Birga – ko‘p (1:n) munosabat. A va V ob’ektlar to‘plamida A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning bir nechta nusxasi mos kelsa, shu bilan birga V ob’ektning har bir nusxasiga A ob’ektning bittadan ko‘p bo‘lmagan nusxasi mos kelsa shunday munosabat hosil bo‘ladi.
Ko‘pga – bir (n:1) munosabat A va V ob’ektlar to‘plami orasida o‘rnatilsa, unda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektning ko‘pi bilan bitta nusxasi mos keladi. V ob’ektning nushalari orasida shundaylari mavjudki, ularga A ob’ektning bir nechta nusxasi mos keladi.
Ko‘pga – ko‘p (m: n) munosabat. A va V ob’ektlar orasida shunday munosabat o‘rnatilgan deyiladi, agarda A ob’ektning har bir nusxasiga V ob’ektni bir nechta nusxasi mos kelsa va aksincha.
Yuqoridagilarga tayangan holda obyektlarni yaratib olamiz (PS bo`yicha).
jadval.
O’rni jadvali.
-
|
| |
