O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filiali

Download 31.54 Kb.
bet	4/4
Sana	19.12.2023
Hajmi	31.54 Kb.
	#123511

Bog'liq
Dеshifratоr va shifratоrlar
Sultonmuratova Sohibaning OTO\'M Kurs ishi, 3-sinf Barcha fanlardan 2022-2023 ish reja file 6301ed2c06946, eretgd, Kabel turlari va ularning qo’llanishi (1), BIZNES JARAYONLARINI TASHKIL ETISHDA KREATIV FIKRLASHNING O, Raqamli texnologiyalarga tanqidiy fikrlarni shakllantirish, Mavzu- Kreativ fikrlashda evristik qoidalarning turlari-fayllar.org, 1405665737 56139, Fizika test maruza, 66694, Mundarija kirish I Bob IoTning asosiy tushunchalari va texnolo fayllar, ja, tahdid testlar, Tabiat va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlar. Ilmiy texnika revoly

Bu sahifa navigatsiya:

• Ikkilik kodi

Ma’lumot - umumilmiy tushuncha bo‘lib, insonlar o‘rtasida, inson va  avtomat o‘rtasida, avtomat bilan avtomat o‘rtasida ma’lumotlar almashishni o‘z  ichiga oladi. Quvvat olish, qayta ishlash, uzatish va qo‘llash yuzasidan material  va ma’lumotlarni insonning bevosita ishtirokisiz, avvaldan belgilangan dastur  yordamida bajaruvchi qurilma - avtomat deb ataladi.  Ma’lumotlar almashinuvi uchun u dastlab kodlangan bo‘lishi kerak.  Kodlash deganda ma’lumotni simvollar (belgilar) ketma-ketligi yordamida  ifodalash tushuniladi. Insonlar o‘rtasida qog‘oz ko‘rinishi- dagi ma’lumotlar  almashinuvi keng tarqalgan bo‘lib, unda asosan raqamlar (0,1,2, ... 9), harflar  (— o‘zbek va 26 lotin), mahsus belgilar («+», «-», «•», «=», «%» va h.k.)  qo‘llaniladi. Bunda har bir ma’lumot uchun ma’lum belgilar kombinatsiyasi mos  keladi.  Raqamli texnikada ma’lumotlarni uzatish va qayta ishlash uchun shartli  ravishda nol va bir deb ataluvchi, atigi ikkita o‘zgarmas kuchlanish qiymati bilan  ifodalanuvchi elektr signallar hizmat qiladi. Shuning uchun raqamli qurilmalar  yordamida qayta ishlanayotgan ma’lumotni kodlash uchun ikkilik yoki raqamli  kodlar qo‘llaniladi. Ikkilik kodi - bu ikkilik o‘zgaruvchi qiymatlarining ketma- ketligi.  Ikkilik kodini tuzishda atigi ikkita simvol qodlanilishiga qaramay  ixtiyoriy sonning turlicha kodlarini tuzish mumkin. Ba’zi kodlarda ketma-ketlik  bir-biridan razryadlar soni yoki uzunligi bilan farqlansa, ba’zilarida ular tuzilgan qoidalari bilan farqlanadi. Birinchi holda kod, umuman olganda ikkilik sanoq  tizimda yozilgan butun son bo‘lib, bunday kodlarda katta uzunlikdagi cheksiz  nol va birlar ketma-ketligi ishtirok etishi mumkin.  Arifmetik amallarni bajarishda teskari, qo‘shimcha ikkilik-o‘nlik va  ikkilik kodining boshqa turlarini tadqiq etish maqfsadga muvofiqdir. Ularni  qo‘llaganda o‘zgartirgich elektr signallarini maksimal soddalashtirish va  amallarni bajarish vaqtini kamaytirish mumkin.  Kodlarning boshqa gurui raqamli tizimlarda, masalan, xotira  qurilmalarning maxsus yacheykalarining ishdan chiqishi sababli yuzaga  keladigan nosozliklarni aniqlash va tuzatish kabi muammolarni yechishga  yordam beradi. Ular ortiqcha kodlar deb ataladi. Bu kodlarda faqat bitta razryad,  yoki umumiy holda bir nechta razryadlar ham bir, qam nol qiymat olishi  mumkin, lekin qolgan boshqa razryadlar nolga teng bo‘lgan, belgilangan  qiymatga ega bo‘ladilar. Mazkur kodlar n dan 1, n dan 2 va shu kabi deb  ataladilar. Bundan kodlarga «10 dan 1» (10ta simvoldan faqat bittasi bir  qiymatiga ega bo‘lishi mumkin), «5 dan 2» (beshta simvoldan ikkitasi doim  birga teng qiymatga ega), juft yoki toqlikni tekshiruvchi kodlar, Heming kodlari  misol bo‘la oladilar.  Raqamli tizimlar, umuman olganda, tashqi muqit bilan doim periferiya  (tashqi) qurilmalar orqali boqlangan bo‘lib, uchta guruga bo‘linadi:  - inson va mikro EHM o‘rtasida aloqa o‘rnatuvchi qurilmalar (klaviatura,  yozuv mashinkalari, simvolli va grafik displeylar, o‘quvchi avtomatlar va h.k.);  - boshqaruv obyektlari o‘rtasida aloqa o‘rnatuvchi qurilmalar (turli  datchiklar va ijro organlari, datchiklardagi analog signallarni raqamli signalga  o‘giruvchi va ma’lumotlarni ijro organlariga uzatishda qaytadan o‘girish  qurilmalari);  - katta hajmdagi tashqi xotira qurilmalari (XQ) (magnit tasmalari va  disklardagi XQlari, silindrik magnit domenlari va zaryad aloqali asboblardagi  xotira).  Tegishli qayta ishlashlardan so‘ng, shifratorning chiqish shinalarida, ikkilik  kodda yozilgan raqamga mos keluvchi signallar o‘rnatiladi.  Shifrator va uni boshqaruv klaviaturasi.  «1» nuqta potensiali mantiqiy bir potensialiga teng.  Shunday qilib, shifrator faqat bitta o‘tkazuvchi simga berilgan signalni  (masalan, 9-sim) shifrator chiqishda hosil bodadigan parallel ikkilik kodga (bu  qolatda 1001) o‘tkazadi. Shifrator faqat bitta kirish signaliga javob berishi  uchun, uning sxemasi ustuvor qilib tuziladi. U holda, chiqishdagi signal, signalni  qabul qilgan «katta» qirish raqamiga mos kelish kerak. Deylik, signallar bir  vaqtning o‘zida 3,4 va 9 kirishlarga berilgan bo‘lsin. Bu yerda 9-kirish katta  raqamga ega bo‘lib, ustuvorlikka ega, shuning uchun shifrator chiqishidagi kod  - 1001 bo‘ladi. Shu sababli ustuvor shifrator mikrosxemalarida qo‘shimcha  mantiqiy elementlar ko‘zda tutiladi. Ustuvor shifrator analog-raqamli  o‘zgartirgich va mikroprotsessorli tizimlarda qo‘llaniladi.  Download 31.54 Kb.

Download 31.54 Kb.