|
O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti
|
| bet | 153/178 | | Sana | 13.05.2024 | | Hajmi | 14,73 Mb. | | #230019 |
Bog'liq Darslik 01.05.2023Turning massivda yozilishi
|
C turi
|
Python turi
|
Minimal hajmi baytda
|
'b'
|
signed char
|
int
|
1
|
'B'
|
unsigned char
|
int
|
1
|
'u'
|
Py_UNICODE
|
unicode character
|
2
|
'h'
|
signed short
|
int
|
2
|
'H'
|
unsigned short
|
int
|
2
|
'i'
|
signed int
|
int
|
2
|
'I'
|
unsigned int
|
int
|
2
|
'l'
|
signed long
|
int
|
4
|
'L'
|
unsigned long
|
int
|
4
|
'q'
|
signed long long
|
int
|
8
|
'Q'
|
unsigned long long
|
int
|
8
|
'f'
|
Float
|
float
|
4
|
'd'
|
Double
|
float
|
8
|
Shuni esda tutish kerakki, massiv faqat bitta turdagi ma’lumotlarni saqlashi mumkin, aks holda dasturni ishga tushirganimizda xatolik beradi va muvaffaqiyatsiz bo‘ladi.
Massiv elementiga murojaat qilish. Kvadrat qavs yordamida massiv elementiga murojaat qilishimiz mumkin. Masalan : massiv[2].
Massivlarni ekranga chiqarish. Dasturdagi har qanday ma’lumotlar bilan ishlashda vaqti-vaqti bilan ularni tekshirishga ehtiyoj bor. Bu ularni ekranda aks ettirish orqali osonlikcha amalga oshiriladi. Buni amalga oshirish uchun print deb nomlangan funktsiya yordam beradi. Bu ilgari yaratilgan va to‘ldirilgan qator elementlaridan birini argument sifatida qabul qiladi. Quyidagi misolda for sikl operatori yordamida ma’lumotlar massivining har bir elementi vaqtinchalik identifikator i orqali chiqariladi:
Yuqoridagi kodning natijasida barcha element qiymatlari bo‘yicha takrorlanadi va ekranga chiqariladi.
Massivga element qo‘shish. Python qatoriga yangi element qo‘shish uchun insert metodidan foydalanish kerak. Buning uchun uni avval yaratilgan ob’ekt orqali chaqirish va ikkita qiymatni argument sifatida kiritish kerak. Birinchisi (4) massivdagi yangi elementning indeksiga, ya’ni uni joylashtirish kerak bo'lgan joyga, ikkinchisi (3) qiymatning o‘zi uchun javobgardir.
Shuni esda tutish kerakki, biz qatorga faqat ilgari yaratilgan ob’ekt tegishli bo‘lgan turdagi ma’lumotlarni qo‘shishimiz mumkin. Bunday operatsiyani bajarishda mavjud bo‘lgan elementlar soni dasturning ehtiyojlariga qarab ko‘payadi.
Elementni o‘chirish. Pythonda pop() metodi yordamida keraksiz elementlarni massivdan olib tashlash mumkin, uning argumenti yacheka indeksi (3). Yangi element qo‘shilgandek bo‘lgani kabi, usulni misolda ko‘rsatilgandek, avval yaratilgan ob’ekt orqali chaqirish kerak.
Ushbu operatsiyani bajargandan so‘ng, mavjud bo‘lgan xotira katakchalari soni elementlarning joriy soniga to‘g‘ri keladigan qilib massiv tarkibini o‘zgartiradi.
Massiv uzunligini olish. Dastur bajarilishida massivning uzunligi o‘zgarishi mumkinligi sababli, ba’zida uning tarkibidagi elementlarning hozirgi sonini bilish foydalidir. len() metodi Pythondagi massivning uzunligini (hajmini) butun son sifatida olish uchun ishlatiladi. Pythonda massiv elementlari sonini ekranga chiqarish uchun print() metodidan foydalanamiz:
Yuqoridagi dastur kodidan ko‘rinib turibdiki, print() metodi argumenti sifatida len natijasini oladi, bu esa konsolga raqamli qiymatni chiqarishga imkon beradi.
Pythonda massivlar bilan ishlashda qo’llaniladigan funksiyalar va metodlar. Pythonda massivlar ishlashda qo’llaniladigan bir nechta metodlar mavjud bo’lib, ularning eng asosiylari quyida keltirilgan:
• array.typecode - Massivning elementlari turini aniqlash uchun ishlatiladi. Agar massivlar bir nechta bo‘lsa array.array(typecode) dan foydalaniladi.
• array.itemsize- massivdagi bitta elementning baytdagi hajmini hisoblash uchun ishlatiladi.
• array.count(х) - masssivdagi x elementlar sonini qiymat sifatida qaytaradi ;
• array.fromlist(ro‘yxat) – masssivga ro‘yxatdagi elementlarni qo‘shish uchun ishlatiladi.
• array.index(х) – massivdagi x elementining joylashgan indeksini qiymat sifatida qaytaradi. Agar bunday element massivda mavjud bo‘lmasa, u holda ValueError istisno holati ro‘y beradi;
• append()–metodi massivning oxiriga yangi element qo‘shish uchun foydalaniladi.
• array.remove(х) - massivdan x elementini o‘chirish. Ushbu metod ro‘yxatdagi birinchi uchragan x elementini o‘chiradi. Agar bunday element ro‘yxatda mavjud bo‘lmasa ValueError istisno holati ro‘y beradi.
• array.reverse() - massiv elementlarini teskari tartibda joylashtirish uchun qo‘llaniladi . Bundan tashqari, Python massiv bilan ishlashda qo‘llaniladigan bir nechta standart funksiyalarni ham o‘z ichiga qamrab olgan:
• array.tolist() -massivni ro‘yxatga aylantirish uchun qo‘llaniladi.
• array.tofile(f) - massivni ochiq faylga yozish uchun ishlatiladi.
• array.fromfile(F,N) - fayldan N elementni o'qiydi va ularni massiv oxiriga qo‘shib qo'yadi. Ikkilik o‘qish uchun fayl ochilishi kerak. Agar N dan kam element mavjud bo'lsa, ValueError istisnoli tashlanadi, ammo mavjud bo‘lgan elementlar qatorga qo‘shiladi.
• array.buffer_info() - tuple(kortej) xotiraning joylashuvi, uzunligini aniqlaydi. Past darajadagi operatsiyalar uchun foydalidir.
• array.byteswap() - massivning har bir elementida baytlarning tartibini o‘zgartirish. Chunki boshqa bayt tartibida mashinada yozilgan fayldan ma'lumotlarni o'qishda foydalidir ;
• array.extend(iter) – massivga ob’ektdan elementlarni qo‘shish uchun foydalanadi.
• array.frombytes (b) - bir qator baytlardan massiv hosil qiladi. Baytlar soni massivdagi bitta element kattaligining ko‘paytmasi bo‘lishi kerak.
|
| |
