O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va inovatsiya vazirligi farg’ona politexnika instituti 35-22 gurux talabasi Shokirov Anvarbekning “Elektrotexnik va konstruktorlik materiallar” fanidan tayyorlagan

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM FAN VA INOVATSIYA VAZIRLIGI FARG’ONA POLITEXNIKA INSTITUTI 35-22 gurux talabasi Shokirov Anvarbekning “Elektrotexnik va konstruktorlik materiallar” fanidan tayyorlagan

Vodorod
Mavzu: Vodorod elementi

Vodorod (H2) - bu kimyoviy elementlar jadvalining birinchi elementi hisoblanadi. Uning nomi lotincha “suv hosil qiluvchi” ma’nosini anglatadi, chunki u kislorod bilan birikib suv hosil qiladi. Uning kimyoviy belgisi( H )
Vodorod tabiatda erkin holatda kam uchraydi, lekin boshqa elementlar bilan birikkan birikmalarda juda ko’p miqdorda mavjud. U quyosh va yulduzlar, suv, neft va gaz, organik va anorganik birikmalar, o’simliklar va hayvonlar organizmida katta rol o’ynaydi. Uning xususiyatlari quyidagicha: U eng yengil va eng kichik atomli element hisoblanadi. Uning erituvchi nuqtasi 259,14°C, qaynash nuktasi 252,87°C va issiqlik sig’imi 14,3 kJ/mol.
U eng yuqori difuziya tezligi va eng yuqori termoyadro energiyasi bor element hisoblanadi. Uning difuziya tezligi 0,61 cm2/s, termoyadro energiyasi esa 3,4 MeV/atom.

Vodorod elementining qollanilish sohalari quyidagicha:
Vodorod kimyoviy sintezda, masalan, ammiak, metanol, kislotalar va boshqa birikmalar ishlab chiqarishda katalizator sifatida ishlatiladi. Ular sanoat, oziq-ovqat, kimyo va boshqa sohalarda keng qo’llaniladi
Vodorod energetikada, masalan, vodorod-kislorodli yonilg’i elementlari, vodorodli dvigatellar, vodorodli raketalarda va boshqa texnikalarda energiya manbai sifatida ishlatiladi. Ular toza, yangilanuvchan va samarali energiya manbai hisoblanadi
Vodorod biotexnologiyada, masalan, gen, hujayra va fermentlar injeneriyasi, texnikaviy bioenergetika, immunobiotexnologiya va boshqa sohalarda ishlatiladi. Ular biologik protsesslarni boshqarish, biologik moddalar ishlab chiqarish va biologik muhitni saqlashga yordam beradi

Vodorod fizikada, masalan, atom, molekula, yadro, kvant, astro va boshqa sohalarda ishlatiladi. Ular vodorod atomi, vodorod spektri, vodorod bombasi (1-rasim), vodorod maydoni, vodorod yulduzi va boshqa ob’ektlarni o’rganishga imkon beradi.

1-rasim

Vodorod elementining elektrotexnikada qo’llanilishi quyidagicha:
Vodorod yonilg’i elementlari - bu vodorod va kislorodning kimyoviy reaksiyasi orqali elektr energiya ishlab chiqaradigan qurilmalar hisoblanadi. Ular avtomobillar, lokomotivlar, samolyotlar, kosmik kema va boshqa transport vositalarida, shuningdek, stasionar va portativ elektr manbalarida ishlatiladi. Ular toza, samarali va barqaror energiya manbai hisoblanadi
Vodorodli dvigatellar - bu vodorodni yondirib, issiqlik va mekhanik energiyaga aylantiradigan qurilmalar hisoblanadi. Ular yonilg’i elementlari bilan birga yoki o’rniga ishlatiladi. Ular avtomobillar, lokomotivlar, samolyotlar, kosmik kema va boshqa transport vositalarida ishlatiladi. Ular toza, samarali va barqaror energiya manbai hisoblanadi.

Vodorodli raketalarda - bu vodorodni yanib, issiqlik va mekhanik energiyaga aylantiradigan qurilmalar hisoblanadi. Ular kosmik kema va sputniklarni orbitaga chiqarishda ishlatiladi. Ular kuchli, samarali va barqaror energiya manbai hisoblanadi.
Vodorod elementining elektrotexnikada qo’llanilishi bo’yicha qilingan yangi ixtirolar quyidagicha:
Vodorodli generator - bu vodorodni yanib, issiqlik va elektr energiyaga aylantiradigan qurilma hisoblanadi. Ular uy, ofis, fabrika va boshqa joylarda elektr manbai sifatida ishlatiladi. Ular elektr generatorlaridan farqli ravishda, yoqilg’i elementlaridan foydalanmaydi va vodorodni metallik hidridlar shaklida saqlaydi. Ular toza, samarali va barqaror energiya manbai hisoblanadi.

Yaponiya - bu vodorod yoqilg’isida ishlovchi mashinalarni ishlab chiqarishda eng rivojlangan davlat hisoblanadi. Uning Toyota, Honda, Nissan, Mazda va boshqa kompaniyalari vodorodli avtomobillar, lokomotivlar, samolyotlar va kosmik kemalar ishlab chiqarishda katta tajriba ega. Uning Toyota Mirai, Honda Clarity, Nissan X-Trail FCV va boshqa modellari dunyoda keng tarqalgan.

Download 0,63 Mb.