Kimyoviy reaktorlar.
1. Kimyoviy reaktor
Kimyoviy reaktor- kimyoviy reaksiyalarni amalga oshirish uchun mo‘ljallangan qurilma, jixoz.
Amalda, ularning vazifasi va tuzilishiga qarab, kimyoviy reaktorlarning juda ko‘p turli nomlari qo‘llaniladi: reaktor, kolonna, avtoklav, kamera, pech, kontakt uskunasi, polimerizator, kuydiruvchi, gidrogenator, oksidlovchi va boshqalar. Ulardan ba’zilarining umumiy diagrammalari 1-rasmda ko’rsatilgan.
Reaktor 1 – sig’imli. Reaktivlar (odatda suyuq, suspenziya) ish siklining boshida yuklanadi. Aralashtiruvchi reagentlarni aralashtirishni ta’minlaydi. Harorat rejimi qobiq yoki o’rnatilgan issiqlik almashtirgichda aylanadigan sovutish suvi yordamida saqlanadi. Reaksiyadan so’ng mahsulotlar tushiriladi va reaktorni tozalashdan keyin sikl takrorlanadi. Jarayon davriy.
Reaktor 2 – sig’imli, oqimli. Reagentlar (odatda gaz, suyuqlik, suspenziya) doimiy ravishda reaktordan o’tadi. Gaz suyuqlik orqali pufakchaga aylanadi.
Reaktor 3 - kolonnasimon. Sanoat kolonnali reaktorlarning balandligi va diametri xarakteristikasi nisbati 4-6 ga teng (sig’imli reaktorlarda bu nisbat taxminan 1 ga teng). Gaz va suyuqlikning o’zaro ta’siri 2-reaktordagiga o’xshaydi.
4-reaktor -nasadkali. Gaz va suyuqlik o‘zaro ta’sir qiladi. Reaktor hajmi Rashig halqalari yoki boshqa kichik elementlar - nasadka bilan to’ldiriladi. Suyuqlik nasadkadan pastga tushadi. Gaz nasadka elementlari orasida harakat qiladi.
5-8 reaktorlar asosan gazning qattiq reagent bilan o’zaro ta’siri uchun ishlatiladi.
5-reaktorda qattiq reagent harakatsiz, gazsimon (yoki suyuq) reagent doimiy ravishda reaktordan o’tadi. Jarayon qattiq modda orqali amalga oshiriladi.
6-8 reaktorlarda qattiq reagent jarayoni uzluksiz davom etadi. Qattiq reagent aylanuvchi og’ishgan dumaloq reaktor 6 bo‘ylab harakatlanadi yoki reaktor 7 orqali to‘kiladi (qum soati kabi). 8-reaktorda gaz pastdan beriladi,
va yetarlicha yuqori gaz ta’minoti tezligida qattiq zarralar to’xtatiladi. Bu suyuqlikning ba’zi xususiyatlariga ega bo’lgan suyuqlik yoki qaynab turgan qatlam. Qurilma orqali qattiq materialning uzluksiz oqimini tashkil qilish mumkin.
5, 9 reaktorlari qattiq katalizatorda jarayonlarni amalga oshirish uchun ham ishlatiladi.
9-reaktor quvurli. Tashqi ko’rinishi bo’yicha u qobiqli issiqlik almashtirgichga o’xshaydi. Gaz yoki suyuq reagentlar reaksiya sodir bo’lgan quvurlar orqali o’tadi. Odatda quvurlar katalizator bilan yuklanadi. Harorat rejimi sovutish suyuqligining quvurlar orasidagi bo’shliqda aylanishi bilan ta’minlanadi.
1-rasm. Kimyoviy reaktorlarning sxemalari: G – gaz; F - suyuqlik;
Quvurli reaktor 10 ko’pincha yuqori haroratli bir hil reaksiyalarni, shu jumladan yopishqoq suyuqliklarda (masalan, og’ir uglevodorodlarning pirolizi) amalga oshirish uchun ishlatiladi. Bunday reaktorlar ko’pincha pechlar xam deb ataladi.
11-reaktor – ko’p qatlamli reaktor (bir necha qatlamli, masalan, katalizator) reaksiyaga kirishuvchi aralashmani oraliq sovutish (yoki isitish). Rasmda birinchi qatlamdan keyin sovuq gazni kiritish orqali sovutish va ikkinchi va uchinchi qatlamlardan keyin issiqlik almashtirgichlar yordamida isitish ko’rsatilgan.
12-reaktor gaz-suyuqlik jarayonlari uchun ko’p qatlamli.
| 