Jarayon parametrlarining vaqt o’tishi bilan o’zgarishi xarakteriga ko’ra tasniflash.
Jarayon parametrlarining vaqt o’tishi bilan o’zgarishi xususiyatiga qarab, bir xil reaktorlar statsionar va statsionar bo’lmagan rejimlarda ishlashi mumkin.
Kimyoviy reaktor ichida joylashgan ba’zi bir ixtiyoriy nuqtani ko’rib chiqaylik. Agar ixtiyoriy tanlangan nuqtada kimyoviy reaksiya paydo bo’lishi har qanday vaqtda reagentlar yoki mahsulotlar konsentratsiyasining bir xil qiymatlari, harorat, tezlik va jarayonning boshqa parametrlari bilan tavsiflangan bo’lsa, reaktorning ishlash rejimi statsionar deb ataladi. Stabil rejimda reaktorning chiqishidagi oqim parametrlari vaqtga bog’liq emas. Odatda, chiqish parametrlarining bunday doimiyligi reaktorga kirishda parametrlarning vaqt davomida doimiyligi bilan ta’minlanadi.
Agar ixtiyoriy tanlangan nuqtada kimyoviy jarayon parametrlarining o’zgarishi vaqt ‘‘tishi bilan u yoki bu qonunga muvofiq sodir bo’lsa, reaktorning ish rejimi statsionar emas deb ataladi. Beqaror rejim umumiyroqdir. Doimiy ishlaydigan oqim reaktorlari uchun statsionar rejim qabul qilinadi. Ammo bu reaktorlar ham ishga tushirish va to’xtash paytlarida beqaror rejimda ishlaydi. Barcha davriy jarayonlar statsionardir.
Vaqtinchalik reaktorlar ichida materiya yoki energiyaning ijobiy yoki salbiy to’planishi bilan tavsiflanadi
Masalan, davriy reaktor reaksiya mahsulotlarining ijobiy to’planishi va dastlabki reaktivlarning manfiy to’planishi (yo‘qolishi) bilan tavsiflanadi. Bunday reaktorda atrof-muhit bilan issiqlik almashinuvi bo’lmaganda ekzotermik reaksiya sodir bo’ganda, issiqlik (energiya) to’planadi, bu esa haroratning oshishiga olib keladi.
Statsionar oqim reaktorlari modellashtirish uchun qulayroq (oddiyroq tenglamalar bilan tavsiflangan); ularda sodir bo’ladigan jarayonlarni avtomatlashtirish osonroq.
Reaktordagi jarayonning statsionar bo’lmaganligi, tabiiyki, reaktorni tavsiflashda ham, uning ishlashini boshqarishda ham ma’lum qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi, ammo ko’p hollarda kimyoviy reaktorlarda sodir bo’ladigan texnologik jarayonlarning statsionar bo‘lmagan rejimlari mavjud bo‘lib optimall rejimga yaqinlashtirish osonroq.
|
