O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. L. Haqberdiyev kon korxonalarini elektrlashtirish

9
chilarga yetkazib berish uchun xizmat qiladigan elektr qurilmalari 
majmuasiga aytiladi. Tizimda elektr energiyasini ishlab chiqaruvchi 
qismi elektr manbai deyiladi. Elektr manbai sifatida elektr stansiyalari 
xizmat qiladi. Elektr stansiyalarda boshqa turdagi energiya elektr 
energiyasiga aylantiriladi. Energiyaning turlari bo‘yicha qo‘yidagi 
elektr stansiyalar mavjud: 
1) issiqlik elektr stansiyalari; 
2) gidroelektr stansiyalari; 
3) atom elektr stansiyalari; 
4) avtonom–dizelli elektr stansiyalar; 
5) quyosh elektr stansiyalari; 
6) shamol elektr stansiyalari; 
7) geotermal elektr stansiyalar; 
8) oqimli elektr stansiyalar. 
Elektr stansiyalarning 1,2,3 turlari asosiy hisoblanadi va ularda 
elektr energiyasining eng ko‘p miqdori ishlab chiqariladi. Qolgan 
turlarida ishlab chiqariladigan elektr energiya miqdori ancha kam 
bo‘ladi, chunki ular tegishli energiya manbalar bo‘lgan joylardagina 
qo‘llanilishi mumkin. 
Elektr stansiyalari generatorlarida ishlab chiqariladigan elektr 
energiyani kuchlanishini oshirish uchun ko‘taruvchi podstansiyalari 
qo‘llaniladi va kuchlanish miqdori oshirilib, elektr energiya uzoq 
masofalarga uzatiladi. Elektr energiyasini uzoq masofalarga havo 
liniyali elektr tarmoqlar vositasida uzatiladi. Elektr energiyani qabul 
qilish va o‘zgartirish uchun podstansiyalar qo‘llaniladi. Podstansiyalar 
pasaytiruvchi bo‘ladi, kuchlanishning miqdori kamaytiriladi va 
to‘g‘rilovchi bo‘lib o‘zgaruvchan tokni o‘zgarmas tokka aylantiradi.
Elektr energiyasini taqsimlash va iste’molchilarga uzatish uchun 
taqsimlovchi punktlar va tarmoqlar xizmat qiladi. 
Elektr ta’minoti tizimi konchilik korxonasiga nisbatan tashqi va 
ichki ta’minot tizimlariga bo‘linadi. 
Elektr energiya manbaidan konchilik korxonasining bosh 
pasaytiruvchi podstansiyasigacha bo‘lgan qismi tashqi elektr ta’minoti 
tizimi deyiladi.
Konchilik korxonasining bosh pasaytiruvchi podstansiyasidan 
iste’molchilarigacha
bo‘lgan qismi ichki elektr ta’minoti tizimi deyiladi. 

10
Konchilik korxonalarining elektr ta’minoti tizimlari quyidagi 
talablarga muvofiq bo‘lishi lozim: 
1) sifatli elektr energiya bilan ta’minlash. Elektr energiya sifatli 
bo‘lishi uchun kuchlanish va chastotaning qiymatlari barqaror bo‘lishi 
kerak. Kuchlanishning chetlashishi ±5% gacha ruxsat etiladi, 
chastotaning chetlashishi ±0,5 Gs gacha ruxsat etiladi; 
2) elektr ta’minoti tizimi xavfsiz bo‘lishi kerak. Buning uchun 
odamlarni tok urishdan himoyalovchi elektr xavfsizlik chora–tadbirlari 
qo‘llanilishi va elektr ta’minoti tizimini tashkil etuvchi uskunalar va 
qurilmalarni himoyalovchi releli himoyalar qo‘llanilishi kerak; 
3) elektr ta’minoti tizimi ishonchli bo‘lishi kerak. Iste’molchilarga 
yetarli bo‘lgan miqdordagi elektr energiya uzluksiz yetkazib berilishi 
lozim bo‘ladi. Elektr energiyaning uzluksizligi bo‘yicha barcha 
iste’molchilar uch toifaga bo‘linadi. Elektr ta’minoti sxemasi 
iste’mochilarning qaysi toifaga mansubligidan kelib chiqqan holda 
tanlanishi zarur. Elektr qurilmalarni tuzilish qoidalariga (ETQ) asosan 
iste’molchilar quyidagi toifalarga kiradi: 

Download 7,14 Mb.