9
chilarga yetkazib berish uchun xizmat qiladigan elektr qurilmalari
majmuasiga aytiladi. Tizimda elektr energiyasini ishlab chiqaruvchi
qismi elektr manbai deyiladi. Elektr manbai sifatida elektr stansiyalari
xizmat qiladi. Elektr stansiyalarda boshqa turdagi energiya elektr
energiyasiga aylantiriladi. Energiyaning turlari bo‘yicha qo‘yidagi
elektr stansiyalar mavjud:
1) issiqlik
elektr stansiyalari;
2) gidroelektr stansiyalari;
3) atom elektr stansiyalari;
4) avtonom–dizelli elektr stansiyalar;
5) quyosh elektr stansiyalari;
6) shamol elektr stansiyalari;
7) geotermal elektr stansiyalar;
8) oqimli elektr stansiyalar.
Elektr stansiyalarning 1,2,3 turlari asosiy hisoblanadi va ularda
elektr energiyasining eng ko‘p miqdori ishlab chiqariladi. Qolgan
turlarida ishlab chiqariladigan elektr energiya miqdori ancha kam
bo‘ladi, chunki ular tegishli energiya manbalar bo‘lgan joylardagina
qo‘llanilishi mumkin.
Elektr stansiyalari generatorlarida ishlab
chiqariladigan elektr
energiyani kuchlanishini oshirish uchun ko‘taruvchi podstansiyalari
qo‘llaniladi va kuchlanish miqdori oshirilib, elektr energiya uzoq
masofalarga uzatiladi. Elektr energiyasini uzoq masofalarga havo
liniyali elektr tarmoqlar vositasida uzatiladi.
Elektr energiyani qabul
qilish va o‘zgartirish uchun podstansiyalar qo‘llaniladi. Podstansiyalar
pasaytiruvchi bo‘ladi, kuchlanishning miqdori kamaytiriladi va
to‘g‘rilovchi bo‘lib o‘zgaruvchan tokni o‘zgarmas tokka aylantiradi.
Elektr energiyasini taqsimlash va iste’molchilarga uzatish uchun
taqsimlovchi punktlar va tarmoqlar xizmat qiladi.
Elektr ta’minoti tizimi konchilik korxonasiga nisbatan tashqi va
ichki ta’minot tizimlariga bo‘linadi.
Elektr energiya manbaidan konchilik korxonasining bosh
pasaytiruvchi podstansiyasigacha bo‘lgan qismi tashqi elektr ta’minoti
tizimi deyiladi.
Konchilik korxonasining bosh pasaytiruvchi podstansiyasidan
iste’molchilarigacha
bo‘lgan qismi ichki elektr ta’minoti tizimi deyiladi.
10
Konchilik korxonalarining elektr ta’minoti
tizimlari quyidagi
talablarga muvofiq bo‘lishi lozim:
1) sifatli elektr energiya bilan ta’minlash. Elektr energiya sifatli
bo‘lishi uchun kuchlanish va chastotaning qiymatlari barqaror bo‘lishi
kerak. Kuchlanishning chetlashishi ±5% gacha ruxsat etiladi,
chastotaning chetlashishi ±0,5 Gs gacha ruxsat etiladi;
2) elektr ta’minoti tizimi xavfsiz bo‘lishi kerak. Buning uchun
odamlarni tok urishdan himoyalovchi elektr xavfsizlik chora–tadbirlari
qo‘llanilishi va elektr ta’minoti tizimini tashkil etuvchi uskunalar va
qurilmalarni himoyalovchi releli himoyalar qo‘llanilishi kerak;
3) elektr ta’minoti tizimi ishonchli bo‘lishi kerak. Iste’molchilarga
yetarli bo‘lgan miqdordagi elektr energiya
uzluksiz yetkazib berilishi
lozim bo‘ladi. Elektr energiyaning uzluksizligi bo‘yicha barcha
iste’molchilar uch toifaga bo‘linadi. Elektr ta’minoti sxemasi
iste’mochilarning qaysi toifaga mansubligidan kelib chiqqan holda
tanlanishi zarur. Elektr qurilmalarni tuzilish qoidalariga (ETQ) asosan
iste’molchilar quyidagi toifalarga kiradi:
