54
avtomobilning yetakchi gildiraklariga uzatilsa) avtomobilning hattoki
tekis yo‘lda ham yura olishiga yetarli emas. Avtomobilning
harakatlanishi uchun uning yetakchi g‘ildiraklaridagi burovchi
momentni oshirish qisman uzatmalar qutisi yordamida bajarilishini
aytib o‘tdik. Lekin, avtomobil ish mobaynida ko‘p vaqt nisbatan katta
tezlik bilan to‘g‘ri uzatmada harakatlanadi. Demak, to‘g‘ri uzatmada
dvigatel validagi burovchi moment o‘zgarmagan holda, ya’ni
avtomobilning
yura
olishiga
yetarli
bo‘lmaganda
yetakchi
g‘ildiraklarga uzatilgan bo‘lar edi. Shu sababli yetakchi
g‘ildiraklardagi burovchi momentni hamma vaqt zarur miqdorga
oshirish uchun avtomobilning transmissiyasiga asosiy uzatma
kiritiladi. Asosiy uzatmaning yana bir vazifasi kardan validagi
burovchi momentni yarim o‘qlarga 90° burchak ostida uzatishdir.
Burovchi momentni to‘g‘ri burchak ostida yarim taqsimlash asosiy
uzatmani tashkil etuvchi konussimon shesternyalar yordamida amalga
oshiriladi.
Bu
shesternyalarning
yetakchisi
kichik
diametri,
yetaklanuvchisi esa katta diametrli qilib yasalgani uchun yarim
o‘qlarning aylanishi (uzatish soni
i ga qarab) kardan valning
aylanishiga qaraganda kam. Yarim o‘qlarning va u bilan bog‘lik
bo‘lgan yetakchi g‘ildiraklarning aylanishi kardan val aylanishiga
nisbatan qancha kam bo‘lsa, ulardagi burovchi moment shuncha ko‘p
bo‘ladi. Yetakchi g‘ildiraklardagi burovchi momentning ko‘payishi
asosiy
uzatmaning
uzatish
soniga
bog‘liq
bo‘lib,
u
yuk
avtomobillarida 6,5…9,0; yengil avtomobillarda esa 3,5…5,5.
