O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi jizzax politexnika instituti

113 
Yuqori indeks 
A 
[Ctrl] 6 
A massivni n- ustunini qaytaradi. 
Vektorizasiya 
X
[Ctrl] - 
X ifodadagi amallarni har bir 
elementini alohida yozib qo‘yadi. 
Faktorial 
n! 
! 
1*2*….*n qiymatni qaytaradi. 
Kompleks 
tutashtirish 
X
― 
X ning mavhum qismini o‘zgartiradi. 
Transponirlash 
AT 
[Ctrl] 1 
Satr va ustunlar o‘rnini almashtiradi. 
Daraja 
zm 
^ 
z ni m- darajaga ko‘taradi. 
Matrisa 
darajalari 
Mn 
^ 
M kvadrat matrisani n- darajasi, M-1 
esa M ga teskari matrisa. 
Ishorani 
o‘zgartirish 
-X 
- 
X ni –1 ga ko‘paytiradi. 
Elementlarni 
yig‘indilash 

v
[Ctrl] 4 
V vektor elementlari yig‘indisini 
hisoblaydi. 
Kvadrat ildiz 
z
\ 
Musbat z uchun kvadrat ildiz 
qaytaradi. 
n- darajali ildiz 
n
z
[Ctrl] \ 
z ni n- darajali ildizini qaytaradi. 
Absolyut qiymat 
|z| 
| 
2
2
)
Im(
)
Re(
z
z

ni qaytaradi 
Vektor uzunligi 
|v| 
| 
Vektor uzunligini qaytaradi. 
Determinant 
|M| 
| 
M kvadrat matrisani determinanti. 
Bo‘lish 
z
X
/ 
X ifodani z skalyarga bo‘ladi. Agar X 
massiv bo‘lsa har bir elementini z ga
Ko‘paytirish 
X*Y 
* 
X va Y ko‘paytmani qaytaradi. 
Vektor 
ko‘paytma 
v
u

[Ctrl] 8 
3 elementli u va v vektorlarni 
ko‘paytmasini qaytaradi. 
Yig‘indi 


n
m
i
X
[Ctrl] 
[Shift]4 
x- ni I=m,m+1…n bo‘yicha jamlaydi. 
Ko‘paytma 


n
m
i
X
[Ctrl] 
[Shift] 3 
X ni i=m,m+1,….,n bo‘yicha 
ko‘paytiradi 
Diskret argument 
bo‘yicha yig‘indi 

i
X
$ 
X ni i diskret argument bo‘yicha 
yig‘indisini chiqaradi. 
Diskret argument 
bo‘yicha ko‘payt 

i
X
# 
X ni i diskret argument bo‘yicha 
ko‘paytmasini chiqaradi. 
Integral 

b
a
dt
t
f
)
(
& 
f(t) dan [a;b] interval bo‘yicha aniq 
integralini qaytaradi. 
Hosila 
)
(t
f
dt
d
? 
f(t) ni t boyicha hosilasini t nuqtadagi 
qiymati t ga aniq qiymat berish kerak. 
n- tartibli hosila 
)
(t
f
dt
d
n
n
[Ctrl] ? 
f(t) ni t bo‘yicha n- tartibli 
hosilasining t nuqtadagi qiymati. 
Qo‘shish 
X+Y 
+
Yig‘indini hisoblaydi 
Ayirish 
X-Y 
- 
Ayirmani hisoblaydi 
Qo‘shishni 
X… 
[Ctrl] 
Qo‘shishni o‘zi. 

114 
ko‘chirish 
+Y 
[Enter] 
Katta 
x>y 
> 
1 ni qaytaradi agar x>y bo‘lsa aks 
holda 0 , x,y haqiqiy sonlar. 
Kichik 
x< 
1 ni qaytaradi agar xholda 0 , x,y haqiqiy sonlar. 
Katta yoki teng 
x≥y 
≥ 
1 ni qaytaradi agar x≥y bo‘lsa aks 
holda 0 , x,y haqiqiy sonlar. 
Kichik yoki teng 
x≤y 
≤ 
1 ni qaytaradi agar x≤y bo‘lsa aks 
holda 0 , x,y haqiqiy sonlar. 
Teng emas 
z≠w 
≠ 
z≠w bo‘lsa 1ni aks holda o ni 
qaytaradi 
Teng 
X=Y 
[Ctrl] = 
X=Y bo‘lsa 1ni aks holda 0 ni 
qaytaradi
Limit 
)
(
lim
x
f
a
x

[Ctrl] L 
Funksiyani x aga intilgandagi limitini 
hisoblaydi.(simvolik rejimda) 
Limit 
)
(
lim
x
f
a
x


[Ctrl] B 
Funksiyani x aga chapdan intilgandagi 
limitini hisoblaydi. (simvolik rejimda) 
Limit 
)
(
lim
x
f
a
x


[Ctrl] A 
Funksiyani x aga o‘ngdan intilgandagi 
limitini hisoblaydi. (simvolik rejimda) 
Aniqmas integral 

dt
t
f
)
(
[Ctrl] I 
Funksiyani aniqmas integralini 
hisoblaydi. (simvolik rejimda) 
Operatorlar to‘plami bo‘yicha yig‘indi va ko‘paytmani hisoblash. Har bir 
operatorga mos klavishalar kombinasiyasini esda saqlash zaruriyatidan qutilish 
mumkin. Operatorlarni kiritish uchun operatorlar palitrasi ishlatilishi mumkin. 
Operatorlar palitrasini ochish uchun menyuning quyisida joylashgan instrumentlar 
yo‘lakchasidagi tugmalar ishlatiladi. Har bir tugma umumiy ko‘rsatgich bo‘yicha 
gruppalangan operatorlar palitrasini ochadi.
Yig‘indi operatori ifodani indeksning barcha qiymatlarida hisoblaydi. 
Ko‘paytma operatori ham xuddi shunga o‘xshash ifodaning ko‘paytmasini 
indeksning barcha qiymatlari bo‘yicha hisoblaydi.
Ishchi hujjatda yig‘indi operatorini hosil qilish uchun: 
-sichqoncha orqali bo‘sh joyni ko‘rsating. So‘ng [Ctrl]+[Shift]+4 
klavishalarini bosing. 






Yig‘indi belgisi 4 ta bo‘sh joy bilan paydo bo‘ladi;
-pastdagi bo‘sh joydagi tenglik belgisining chap tomonida o‘zgaruvchini

115 
kiriting. Bu o‘zgaruvchi yig‘indi indeksi hisoblanadi 




1
i
; 
-tenglikdan o‘ng tomondagi va yig‘indini yuqorisidagi bo‘sh joyga 
o‘zgaruvchi qabul qiladigan qiymatlarni kiriting 



10
1
i
; 
-qolgan bo‘sh joyga o‘zgaruvchiga bog‘liq bo‘lgan ifoda kiriting va 
tenglikni kiritsangiz yig‘indini natijasini chiqaradi: 



10
1
2
i
i
385. 

Download 6,87 Mb.