6.4. Multimedia texnologiyalari
Axborot
kommunikatsiya
texnologiyalarini
rivojlanishi
zamonaviy multimedia texnologiyalarini paydo boʻlishiga sabab
boʻldi. Juda koʻp hollarda tovush, video, grafika, matnlar,
animatsiyalar quyidagi holatlarda foydalaniladi
52
:
52
Ze-Nian Li and Mark S. Drew. Fundamentals of Multimedia. Canada 2004. P
3-4.
186
– videokonferentsiyalarda;
– oliy ta’lim uchun tarqatma ma’ruzalarda;
– telemeditsinada;
– vizual obyektlar uchun ma’lumotlar bazasidan video va
rasmlarni qidirishda;
– yangi multimedia vositalari yaratishda va boshqalar.
Axborot texnologiyalari tinglovchilari tomonidan multimedia
tizimini qiziqligi shundaki, multimedia oʻz ichiga axborot
texnologiyalari sohasidagi juda koʻp ma’lumotlarni oʻz ichiga
olgan. Bunga operatsion tizimlar, axborot texno-
logiyalariga kirish, ma’lumotlar bazasi va boshqa sohalar
hisoblanadi.
Multimedia vositalari – bu apparat va dasturlar toʻplami
boʻlib, u insonga oʻzi uchun tabiiy boʻlgan juda turli-tuman
muhitlarni: tovush, video, grafika, matnlar, animatsiyalarni
ishlatgan holda kompyuter bilan muloqot qilish imkonini beradi.
Multimedia foydalanuvchiga fantastik dunyoni (virtual)
yaratishda juda ajoyib imkoniyatlarni yaratib beradi, bunda
foydalanuvchi chekkadagi sust kuzatuvchi rolini bajarmasdan,
balki u yerda avj olayotgan hodisalarda faol ishtirok etadi; shu
bilan birga muloqot foydalanuvchi uchun odatlangan tilda birinchi
navbatda tovushli va videoobrazlar tilida boʻlib oʻtadi.
CD-ROM (Compact Disk Read Only Memory) – lazerli
(kompakt) disk faqat oʻqish uchun lazerli disk), keyingi paytda bu
qurilma juda muhim rol oʻynamoqda.
DVD – disklar dastlab Digital Video Disk deb nomlangan,
keyinchalik DVDlar har qanday ma’lumotni ham saqlash
imkoniyatini bera olishi ma’lum boʻldi va ular Digital Versatile
Disk deb nomlana boshlandi.
Blu-ray Disc, BD (angl. blue ray – xavorang nur va disc –
disk;) – optik disk tashuvchi formati boʻlib, raqamli axborotlarni
hamda yuqori aniqlikdagi video materiallarni kata zichlikda
yozishimkonini beradi.
Multimedia vositalari bilan ishlovchi bir nechta dasturiy
vositalar turlarini koʻrib chiqamiz. Bu uskunalar (dasturlar)
multimedia vositalarini yaratishda yordam beradi. Multimedia
187
vositalarini yaratish dasturlashga oʻxshab ketadi va bu uskunalar
kompyuterlarni, hamda tarmoqlarni imkoniyatlarini ochib berishda
keng qoʻllaniladi.
Foydalaniladigan dasturiy ta’minotlarning ishlatish sohalarini
koʻrib chiqamiz
53
:
– Musiqa va notalar bilan ishlash;
– Raqamli audio;
– Rasm va grafikani qayta ishlash;
– Videoni qayta ishlash;
– Animatsiya;
– Multimedia avtoring dasturlari.
Shu sababli multimedia vositalarini yaratishning bir nechta
dasturiy vositalarini oʻrganib chiqamiz. Multimedia vositasini
yaratishning birinchi qadam sifatida videokliplar yaratish
boʻlganligi uchun videoni qayta ishlovchi dasturlar misolida
koʻramiz. Bunday dasturiy ta’minotlar sifatida quyidagi dasturlarni
misol keltirish mumkin:
• Adobe Premiere 6
• Macromedia Director 8 va MX
• Flash 5 va MX
• Dreamweaver MX
Ushbu dasturlar toʻliq roʻyxat boʻlmasada, bu dasturiy
ta’minotlar multimedia vositalarini yaratishda keng foydalaniladi
54
.
6.1 – jadvalda Macromedia multimedia vositalarida keng
qoʻllaniladigan fayllarning roʻyxati keltirilgan. Bu roʻyxatda
berilagan fayl formatlari tanishib chiqamiz. Bu roʻyxatda berilgan
JPG va GIF formatlari veb brauzerlarda keng qoʻllaniladi.
53
Ze-Nian Li and Mark S. Drew. Fundamentals of Multimedia. Canada 2004. P
14-15.
54
Ze-Nian Li and Mark S. Drew. Fundamentals of Multimedia. Canada 2004. P
37-61.
188
|
