3
Kirish
Hozirgi vaqtda lazerlar xalq xo’jaligining barcha soxalarida keng qo’llaniladi.
Lazerlar o’zlarining aktiv elementining qanday moddadan tuzilganligiga qarab
to’rt guruhga bo’linadi:
qattiq jimli, yarimo’tkazgichli, gazli, suyuq aktiv
elementli lazerlar. Lazerlar ultrabinafsha nurlardan
boshlab infraqizil
nurlargacha, submillimetrli to’lqin uzunligidagi elektromagnit to’lqinlar hosil
qiluvchi qurilmalardir. Agar atomlar o’rtasida inversion taqsimlanish yuz bersa,
ya’ni uyg’ongan holatdagi atomlar soni asosiy holatdagi atomlar sonidan ko’p
bo’lsa, uyg’ongan holatdagi atomlar nurlanishni kuchaytirish qobiliyatiga ega
bo’ladi. Majburiy nurlanish paytida barcha uyg’ongan atomlar bir xil kogerent
nurlanish hosil qiladi. Bu nurlanish chastotasi, yo’nalishi bo’yicha
bir xil
bo’ladi. Optik rezonator oralig’iga kiritilgan aktiv elementda hosil bo’lgan,
nurlar oynalardan qaytishi hisobiga o’zaro qo’shilib kuchayadi va kuchli,
kogerent lazer nuri oqimi hosil qiladi. Bu nur oynalar sirtiga tik yo’nalgan
bo’ladi. Oynalarning biri ikkinchisiga nisbatan shaffofroq qilib qo’yilgani
tufayli quchli kogerent nur oqimi shu oynadan tashqariga chiqadi.
Lazerlar
uzluksiz va impuls rejimida ishlaydi. Lazerning eng asosiy kattaliklaridan biri
– bu xosil bo’lgan nurning tarqalish burchagidir. Lazerlarni tayyorlash
texnologiyasi asosi qilib lazerning nurlanish quvvati, aktiv elementning agregat
xolati, uning atomlarini uyg’otish usullari, nurlanish diapazoni chastotasi kabi
parametrlarni tanlash qabul qilingan. Shuningdek
optik asboblarni ishlab
chiqarish usullari, elektrovakuum, gazorazryad va yarimo’tkazgichli asboblarni
yasash texnologiyalari ham lazerlar tayyorlash texnologiyasining asosiy qismi
hisoblanadi. Lazer texnologiyasining samaradorligi avvalo nurlanishning
lokallashgan ta’siri va lazer nurining ta’sir zonasidagi
juda yuqori energiya
zichligiga ega bo’lishi bilan belgilanadi.
