Qattiq jisimli va suyuqlikdagi lazerlar Rubin lazerining faol muhiti rubin kristalidir. Rubin kristali uzunligi bir necha
santemetr va diametri 1 sm atrofida bo‟ladi. Stilindrik shakldagi rubin
kristalining bir asosiga qalin kumush qoplanib yorug‟lik qaytaruvchi ko‟zgu
K 1 olinadi, ikkinchi asosiga esa yupqaroq kumush qoplanib yarimshaffof
ko‟zgu K 2 olinadi. Shu iiki ko‟zgu optik rezonator vazifasini o‟taydilar.
Lazerning tebrantiruvchi qismini damlash vaqti 1 millisekundni tashkil
etadigan, yorqin yorug‟lik chaqnashi beradigan impulsli gaz-razryad
lampalaridan foydalaniladi.
Qo‟zg‟otuvchi lampani rubin kristaliga nisbatan ikki hil holda
joylashtirish mumkin. Bir holda 2 lampa 1 rubin kristalini spiral ko‟rinishida
o‟rab turadi. Ikkinchi holda esa rubin kristali 1 va lampa 2 ichki sirti ko‟zgu
bo‟lgan kesimi ellips bo‟lgan truba 3 ichiga joylashtiriladi.
Lazer nurlanishini olish uchun 1 sm
3
xajmdagi rubin kristalidagi xrom
ionlarini uyg‟otishda damlash uchun yuborilayotgan yorug‟likning quvvati
2Kwt ga yaqin bo‟lishi kerak. Shu holda davomiyligi atrofidagi lazer
nurlanishini olamiz.
11
Rubin kristalini yoritish uchun ksenonli gaz-razryad lampalari 2
qo‟llanilib, lampalar orqali yuqori votli kondensatorlar batareyasi
razryadlanadi. Kondensatorlar batareyasining sig‟imi 10
3
mkF bo‟lib, u 2-3kV
gacha zaryadlanadi. Kodensator batareyasini katta kuchlanishli manbadan
kalitlar P 1 va P 2 yordamida zaryadlanadi.
Rubin lazerda aylanuvchi prizma yordamida asllikni modullash orqali
nurlanish impulsi davomiyligini
10
7
s ga erishilsa, nurlanish quvvati 10
7
Vt ga etadi.
Kichik
inerstiyali
keer
yacheykasidan foydalanib
impuls
davomiyligini
10
8
s olinganda yoki impuls davomiyligini nanosekundga etganda nurlanish
quvvatini 10
10
Vt ga etkazish mumkin.
Yerda kam uchraydigan elementlar neodim va samariy ionlari kiritilgan
kristallar kalstiy flyuorit CaF 2
va ittriy-alyuminli granat Y 3
Al 5
O 12
(IAG) va
shishalar yordamida to‟rt sathli
lazer olish mumkin. Ayniqsa, neodimning 3
valentli ioni
Nd 3
shisha va ittriy alyuminli
granat
asosga yaxshi kirishadi va bu ion lazer nuri generastiyasida asosiy o‟rin
tutadi.
12
Qattiq modda lazerlari yuqori energiya va yuqori quvvatli koordinatali
manbalar sifatida ishlatilishi mumkin. Ruby pulsli lazerlar kigojulgacha
bo'lgan quvvatga ega. Q-sozlangan va ko'p bosqichli kuchaytiruvchi
neodimiyalik shisha lazer tizimining maksimal puls quvvati 10
vattgacha. Yttrium alyuminiy garnetli doimiy lazerning chiqish quvvati 100
vattgacha etadi va ko'p bosqichli ketma-ket ulanuvchi kilovotga yeta olishi
mumkin.
Qattiq modda lazerlari nanosaniyadan yuz nanosaniygacha tartibda qisqa
pulslarga ega bo'lish uchun q-almashtirish texnologiyasidan foydalanadi
(yorug'likning modulyatsiyasi) va pikoseksundalarning ultra-qisqa pulslari
yuz picosekundga tartib-qulflash usuli yordamida erishish mumkin.
Umumiy qattiq hol lazerning chiqishi ishlaydigan materialning optik bir-
biriga mos kelmasligi tufayli multimode hisoblanadi. Yaxshi optik birligi va
yaxshi mo'ljallangan kavit kabi texnik chora-tadbirlar tanlangan ishchi
material tanlansa, diffraktsiya chegarasiga yaqin nur uzilish burchagi bo'lgan
13
asosiy transvers usul (TEM00) lazeri olinishi mumkin va bitta uzunlamasına
tartibli lazer ham olinishi mumkin.
