Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti informatika va uni oʻqitish metodikasi kafedrasi

Download 10,42 Mb. Pdf ko'rish
bet	109/291
Sana	02.06.2024
Hajmi	10,42 Mb.
	#259172

1 ... 105 106 107 108 109 110 111 112 ... 291

Bog'liq
УМК Ихтисос Даст Воситалар (1)

x
), csc(
x
), cot(
x
),
sinh(
x
), cosh(
x
), tanh(
x
), sech(
x
), csch(
x
), coth(
x
), arcsin(
x
), arccos(
x
), arctan(
x
),
arcsec(
x
), arccsc(
x
), arccot(
x
), arcsinh(
x
), arccosh(
x
), arctanh(
x
), arcsech(
x
),
arccsch(
x
), arccoth(
x
), arctan(
y, x
).
Энг муҳим ўзгармас математик π ва
i
= −1. Натурал логарифм –
e
,
exp
функцияси ёрдамида ифодаланади.

>
Pi; evalf(%);

π
3.141592653589793238462643
>
exp(1); evalf(%);

e
2.718281828459045235360287
>
I;

I
>
infinity;
∞
>
a:=5; A:=12; b:=15; B:=6; c:=a/b; C:=A/B;
Иборага ўзгарувчини бериш мумкин, унда ҳар бир ўзгарувчи тур ва ном
билан ҳарактерланади – белгилар йиғиндиси ундаги сатрлар ва ёзувлар ҳарфи
билан фарқланади. Одатда, олдинги берилган ном кейинги берилган номдан
фарқланади. Масалан:
a
:= 5;
A
:= 12;
b
:= 15;
B
:= 6;
c
:=1/3;
C
:= 2.
3. Икки ўлчовли графика.
Функция графиклари билан ишлашда
plot
буйруғидан фойдаланилади.
>plot(sin(x),x=0..2*Pi);

Ишчи соҳа- бу декарт координаталар системасини ифодалайди.
df
ҳар бир
графиклар шу системада ифодаланади. Агар соҳада
х
га боғлиқ функция берилган
бўлса, унда
у
бўйича автоматик тарзда ифодаланади.
>plot(sin(x),x=0..2*Pi,y=-0.5..0.5);
>plot(sin(x),x=0..2*Pi,y=-2..2);

127

Функцияда ўзгарувчиларни абсолют қийматлар билан ёки
infinity
ёрдамида
ҳам ифодалаш мумкин, яъни:.
>plot(exp(-x),x=0..infinity);

Plot
функцияси 27 тақўшимча параметрларга эга. Уларнинг баъзилари ҳақида
тўхталиб ўтамиз.
Графикларни тасвирлашда бир қанча чизиқ усулларидан фойдаланиш
мумкин:
Point
- нуқталар орқали график ясаш;
Line
– нуқталар бир-бири билан тўғри (тинч ҳолатда) боғланади;
Patch
– кўпбурчакларни чизишда қўлланилади. Масалан:
>plot(sin(x),x=0..2*Pi,style=Point);

128

Чизиқ тури
linestyle
параметри билан белгиланади. Ёрдамчи усуллар:
Solid
– узлуксиз чизиқ;
Dot
– нуқталардан иборат чизиқ;
Dash
– штрихли чизиқ;
Dashdot
– штрих нуқтали чизиқ.
Чизиқ ранги
color
параметри орқали белгиланади,
thickness
параметри
чизиқ қалинлигини белгилайди. Масалан:
>plot(sin(x),x=0..2*Pi, linestyle=Dash, color=blue, thickness=3);
Maple
дастури графикни чиқаришда ўққа нисбатан автоматик тарзда
масштабни танлайди, чунки график ўзида маълумотларни етказиб бериши
лозим, лекин
skaling
параметридан фойдаланиб, ўққа нисбатан турли
масштабни
bikfnb
, ман этиш мумкин. Буни қуйидаги мисолларда кўришимиз
мумкин:
>plot(sin(x),x=0..2*Pi,scaling=Constrained);
Coords
параметри координата тизимини танлаш имкониятини беради.
Тинч ҳолатда
Maple
чизмани декарт координаталари тизимида чизади.
Қуйидаги мисолда
y=x
.
Функция графиги поляр координаталар тизимида чизилади.

129
3.1. Бир неча функциялар графигини битта координаталар текислигида
тасвирлаш.Maple
дастуридабир координата текислигида бир неча функция
графикларини ясаш мумкин. Бунинг учун,
plot
функциясидан функциялар
тўплами ёки рўйхатини танлаш лозим. Бунда турли графикка автоматик
тарзда турли ранглар берилади. Керак бўлса, ҳар бир функцияга хоҳиш
бўйича ранг ва кўриниш бериш мумкин. Масалан:
>plot([x^2,exp(-x)],x=0..1,color=[blue,violet],linestyle=[Dash,Dashdot]);

3.2. Анимация графиги.
Animate функцияси тасвирни жонлантиришга
имкон беради. Бу функция олдиндан компьютерга уланган
plots
пакетида
жойлашган. Анимациянинг вазифаси шундаки, у бир қатор тасвирни яратишда
қуйидаги тарзда фойдаланилади, бунда ҳар бир тасвир вақти ўзгарувчан
>with(plots):animate( sin(x*t),x=-10..10,t=1..2);
билан боғлиқ.
Пайдо бўлган тасвирни белгилангандан сўнг, анимацияли клипларни
ҳаракатга келтирувчи панел пайдо бўлади.
Унинг бошқарув тугмалари худди магнитофон тугмалари кабидир.
Ушбу тугмалар орқали тасвирни жонлантириш мумкин.

Download 10,42 Mb.

1 ... 105 106 107 108 109 110 111 112 ... 291

Download 10,42 Mb.

Pdf ko'rish