52
Matematikada bo‗lgani kabi C++ dasturlash tilida ham 4
ta arifmetik
amal(+; -; *;/)lardan foydalaniladi. Ularning bosqichlarga bo‗linishi, bajarilish
tartibi, qavslar ishtirokidagi bajarilish tartibi matematikadagi
tartibidan farq
qilmaydi. Masalan:
1 2 3 4
1 2 3 4 5
26-3+18-76+53;
2) 38/2*x/12*45/y
7 1 8 2 9 3 4 10 5 6
3) 14-155/4+3*x+24/8*5-98*4/16;
14 11 12 13 5 9 6 7 10 8 1 2 4 3
4)24+(96/24*6-(18/5+2*c/7+6*(216/3/4+3*2))).
Eslatma: matematikada ba‘zi hollarda, ayniqsa,
harfiy va qavsli ifodalarda
ko‗paytirish amali oshkor yozilmaydi. C++ dasturlash tilida barcha amallar oshkor
yozilishi shart. Masalan,
2x+5y-2*x+5*y
3(7a-5)-3*(7*a-5)
kabi yozuvlar xato hisoblanadi. Ularning to‗g‗ri yozuvi quyidagicha
1) 2*x+5*y-2*x+5*y
2) 3*(7*a-5)-3*(7*a-5)
Bundan tashqari C++ dasturlash tilida quyidagi amallardan ham
foydalaniladi:11
1. Darajaga ko‗tarish amali pow(x,n) funksiyasi yordamida bajariladi:
pow(x,n)=
; pow(3,4)=81;
2. n%m – amali n butun sonini m butun soniga bo‗lganda qoldiqni
hisoblaydi va qoldiqqa bo‗linuvchi ishorasi beriladi.
37%32=5; -43%8=-3; 64%(-12)=4;
3. Bir butun sonni ikkinchi butun songa bo‗lganda to‗liqsiz bo‗linmani
hisoblash uchun, natijani qiymat sifatida oluvchi o‗zgaruvchi turiint bo`lishi
yetarli. Masalan:
int a, b, c, d, e, f;
a=47; b=23; c=6; d=a/c; e=a/d;
cout<< ―d=‖<
Dastur natijasi d=7e=6 kabi bo‗ladi.
4. pow10(intp) funksiyasi 10p ni hisoblaydi. Bunda p–butun son bo‗lishi
shart.
53
pow10(3)=1000; pow10(1)=10
Dasturlash asoslarida arifmetik amallar matematikadagi
amallarni yozilishi
bir oz farq qiluvchi holatlari ham mavjud. Bunday amallar quyidagicha.
C++ dasturlash tilida biror bir o‗zgaruvchini qiymatini birga oshirish
