Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

82 
ortiqchaligiga chizmadagi 
A
toʻrtburchak yuziga teng boʻlgan miqdorda 
kamayadi. Narx oshganligi munosabati bilan ba’zi bir iste’molchilar 
ushbu bozordan chiqib ketadi, tovarni sotib ololmaydilar va bunga mos 
boʻlgan ortiqchalikni yoʻqotadi. Bu yoʻqotish rasmda 
V
uchburchak 
bilan ifodalangan. Demak, iste’molchilarning ortiqchaligining umumiy 
oʻzgarishi quyidagini tashkil qiladi: 
B
A




ист.
.
(5) 
Koʻrinib turibdiki, bunday siyosat iste’molchilarning turmush 
darajasini tushurib yuboradi. 
(4)- va (5)- ifodalarni qoʻshib umumiy ortiqchalikdagi oʻzgarishni 
aniqlaymiz: 






ист.
и/ч

=

i/ch.+

ist.=A-S+(-A-V)=-S-V (6) 
Demak, davlat tomonidan minimal narx oʻrnatilganda umumiy 
toʻliq yoʻqotish vujudga keladi va u ikkita 
S
va 
V
uchburchaklar 
yuzalarining yigʻindisi bilan ifodalanadi. 
Endi biz ishlab chiqaruvchilar ortiqchaligini ishlab chiqarish 
e
Q
miqdordan 
1
Q
miqdorga kengaytirilganda qarab chiqamiz. Haqiqatdan 
ham minimal narx muvozanat narxdan yuqori boʻlganda u ishlab 
chiqaruvchilarni 
1
Q
miqdorga mahsulot ishlab chiqarishga undaydi. 
Lekin, ular bozorda faqat 
2
Q
hajmdagi mahsulotni sotishi mumkin xolos. 
Ular 
2
1
0
Q
Q



miqdordagi mahsulotni ishlab chiqarishga ketgan 
xarajatlarni qoplaydigan daromadni ola olmaydi (23-chizma). Cxizmada 
ushbu xarajatlar shtrixlangan 
D
trapetsiya yuzi bilan ifodalangan. 
Natijada 
ishlab 
chiqaruvchilarning 
ortiqchaligi 
oʻzgarishi 
quyidagiga teng: 
.
и/ч.
D
C
A




Demak, ishlab chiqaruvchilar 
Q
1
oraliqda mahsulot ishlab chiqarsa, 
umumiy yoʻqotish yanada ortadi va u (-B-C-D) yuzani tashkil qiladi. 

83 

Download 7,53 Mb.