 (11.21)
D–mezon mumkin qiymatlari 0–4 oraliqda yotadi. Agar qatorda avtokorrelyatsiya bo‘lmasa, uning qiymatlari 2 atrofida tebranadi. Hisoblab topilgan haqiqiy qiymatlari jadvaldagi kritik qiymat bilan taqqoslanadi. Agarda Dhaq DL bo‘lsa, qator avtokorrelyatsiyaga ega; Dhaq DU bo‘lsa u avtokorrelyatsiyaga ega emas; DL Dhaq DU bo‘lsa, tekshirishni davom ettirish lozim. Bu yerda DL va DU – mezonning quyi va yuqori chegaralari. Salbiy avtokorrelyatsiya mavjud ( minus ishoraga ega) bo‘lsa, u holda mezon qiymatlari 2–4 orasida yotadi, demak, tekshirish uchun D4-D qiymatlarini aniqlash kerak. Misol, hosildorlikni vaqtga nisbatan chiziqli funksiya deb qarab, trend tenglamasini tuzamiz  .
Ma’lumki, bu teneglamaning noma’lum parametrlari hisoblash markaziy «0» nuqtadan boshlanganda quyidagicha aniqlanadi (11.6-jadval ma’lumotlari asosida):
Demak,  17,4050,576t. Bu tenglamaga t qiymatlarini qo‘ysak, tekislangan hosildorlik darajalari aniqlanadi. Ular 11.6-jadvalning 9nchi ustunida keltirilgan.
Darbin – Uotson mezonini hisoblaymiz:
D taqsimoti jadvaliga binoan, muhimlilik darajasi 0,01 bilan (ehtimol R0,99) mezonning quyi va yuqori kritik qiymatlari DL0,93 va DU1,13. Demak, mezon haqiqiy qiymati quyi kritik qiymatidan kichik Dhaq DL bo‘lgani uchun hosildorlik qatori avtokorrelyatsiyaga ega.
Endi qoldiqlar dt qatori uchun birinchi tartibli siklik avtokorrelyatsiya koeffitsiyentini aniqlaylik:
Bu holda Darbin–Uotson mezonining haqiqiy qiymati Dhaq139,76:85,031,643. Bu natija 0,99 ehtimol bilan qaralgan mezonning yuqori kritik qiymatidan DU1,13 katta. Dhaq1,643 DU1,13 bo‘lgani uchun chiziqli trend tenglamasi asosida tekislangan hosildorlik darajalari qatori avtokorrelyatsiyaga ega emas, demak, trend hisoblash uchun funksiya tipi va shakli to‘g‘ri belgilangan.
11.6-jadval
|
